by Γράφει: Ο Ταξίαρχος ΠΑ (εα) Χαράλαμπος Παπασπύρος*
Τι είναι ο Μηχανισμός SAFE και Πώς Αξιοποιείται από τα Κράτη Μέλη
Περιορισμοί, εξαιρέσεις και στρατηγικές επιλογές εντός του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου
Τι είναι το SAFE;
Το SAFE (Security Action for Europe) είναι ένας έκτακτος και προσωρινός χρηματοδοτικός μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δημιουργήθηκε το 2024 ως απάντηση στη ραγδαία επιδείνωση του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος ασφάλειας, με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Πρόκειται στην ουσία για χαμηλότοκα δάνεια μακροπρόθεσμης λήξης με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και περίοδο χάριτος 10 ετών για τις αποπληρωμές του κεφαλαίου.
Ο στόχος του SAFE είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω χρηματοδότησης κοινών προμηθειών αμυντικού εξοπλισμού μεταξύ κρατών-μελών. Η χρηματοδότηση γίνεται μέσω δανείων (ύψους έως 150 δισ. ευρώ), με ευνοϊκούς όρους και χρονικό ορίζοντα έως 45 έτη.
Τι χρηματοδοτεί;
Το SAFE καλύπτει:
Πρώτη κατηγορία: πυρομαχικά και πύραυλοι, συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων προσβολής ακριβείας σε βάθος, δυνατότητες χερσαίας μάχης και τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένων του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού, μικρά drones (κλάση 1 του ΝΑΤΟ) και συναφή συστήματα, anti-drone, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοχώρος και στρατιωτική κινητικότητα
Δεύτερη κατηγορία: συστήματα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας, δυνατότητες στη θαλάσσια επιφάνεια και υποβρύχιες δυνατότητες, μεγάλα drones (κλάσεις 2 και 3 του ΝΑΤΟ) και συναφή συστήματα anti-drone, στρατηγικοί παράγοντες διευκόλυνσης, όπως, μεταξύ άλλων, στρατηγικές αερομεταφορές, εναέριος ανεφοδιασμός καυσίμων, συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά μέσα και υπηρεσίες, προστασία διαστημικών μέσων, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος.
Η χρηματοδότηση προϋποθέτει:
- Την ύπαρξη επενδυτικού σχεδίου που καταθέτει ένα κράτος μέλος
- Συμμετοχή τουλάχιστον δύο χωρών (ή μιας χώρας + Ουκρανία) σε κοινή προμήθεια
- Κατά την πρώτη περίοδο (έως 12 μήνες από την ενεργοποίηση του μηχανισμού), επιτρέπεται σε μια χώρα να ξεκινήσει μια αγορά μόνη της, υπό τον όρο ότι θα ανοίξει τη σύμβαση και σε άλλες χώρες στη συνέχεια.
Αξιοποίηση του 12μήνου για Μονομερή Προμήθεια:
Η Ελλάδα μπορεί να ξεκινήσει αμέσως έργα εγχώριας παραγωγής, π.χ. για drone, anti-drone, AI, συστήματα ΗΠ, κυβερνοάμυνα κλπ με δέσμευση ότι θα τα ανοίξει σε άλλους εταίρους σε δεύτερη φάση.
Ενίσχυση της Συμμετοχής Εγχώριων Εταιρειών με στήριξη τους για πιστοποίηση, ελέγχους και τεκμηρίωση, ώστε να πληρούν τα κριτήρια SAFE
Σύναψη Συμμαχιών για Κοινές Προμήθειες
Με χώρες της Ε Ε, την Κύπρο για κοινά συστήματα παρακολούθησης, drones, anti-drone και κυβερνοάμυνας
Με Βαλκανικά κράτη ή εταίρους από ΕΟΧ για να πληρούνται οι όροι κοινής προμήθειας
Ποια είναι τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας;
Για να είναι επιλέξιμη μια προμήθεια μέσω SAFE:
1. Γεωγραφική και θεσμική συμμόρφωση
Οι κατασκευαστές και υπεργολάβοι πρέπει να έχουν έδρα και επιχειρησιακή διοίκηση στην ΕΕ, σε Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών χωρών που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου («κράτη της ΕΖΕΣ μέλη του ΕΟΧ») ή Ουκρανία
Δεν πρέπει να ελέγχονται από τρίτες χώρες (εκτός ειδικών περιπτώσεων)
2. Προέλευση προϊόντων
Τουλάχιστον 65% της αξίας του τελικού προϊόντος πρέπει να προέρχεται από την ευρωπαϊκή οικονομική ζώνη
3. Ανεξαρτησία και ασφάλεια
Οι τεχνολογίες πρέπει να είναι νομικά και τεχνικά ανεξάρτητες από τρίτες χώρες
Να μπορούν να υποστηριχθούν χωρίς περιορισμούς εξαγωγής ή παρεμβάσεις τρίτων
Μπορούν να γίνουν προμήθειες από χώρες εκτός ΕΕ, όπως ΗΠΑ ή Ισραήλ;
Όχι, κατά κανόνα.
Το SAFE δεν επιτρέπει τη χρηματοδότηση συστημάτων που:
- Παράγονται εξ ολοκλήρου εκτός ΕΕ/ΕΟΧ/Ουκρανίας (π.χ. Patriot, F-35, Iron Dome)
- Ελέγχονται από εταιρείες τρίτων χωρών (π.χ. αμερικανικές ή ισραηλινές)
- Υπόκεινται σε περιορισμούς εξαγωγής ή ελέγχου από ξένες κυβερνήσεις
Υπάρχουν εξαιρέσεις μόνο αν:
- Το προϊόν ενσωματώνεται σε ευρωπαϊκή γραμμή παραγωγής
- Το 65% της αξίας προέρχεται από ΕΕ/Ουκρανία/ΕΟΧ
- Υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία στην τεχνική υποστήριξη και εξέλιξη
Συμπέρασμα
Ο μηχανισμός SAFE είναι ένα εργαλείο στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας μέσω ευρωπαϊκών προμηθειών. Παρότι προσφέρει μεγάλη ευελιξία, δεν είναι σχεδιασμένος για την αγορά συστημάτων από τρίτες χώρες, όπως ΗΠΑ ή Ισραήλ.
Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι μπορεί:
- Να αξιοποιήσει το SAFE για ευρωπαϊκά συστήματα
- Να ενισχύσει εγχώριους κατασκευαστές
- Σύναψη Συμμαχιών για Κοινές Προμήθειες με την Κύπρο & χώρες της Βαλκανικής
- Και να καλύψει υπό προϋποθέσεις μονομερείς προμήθειες
Με στρατηγικό σχεδιασμό, μπορεί να συνδυάσει τις ανάγκες άμυνας με την παραγωγική αναγέννηση της χώρα
*Ex. Vice President at Hellenic Aerospace Industry SA
Secretary General Hellenic Aerospace & Defense Industries Group
