by Πηγή: https://mwi.westpoint.edu
Γράφει : Ο Antonio Salinas
Οι επαγγελματίες των μυστικών υπηρεσιών, οι στρατιωτικοί αξιωματικοί και οι ιστορικοί έχουν συχνά αποδειχθεί κακοί προφήτες. Οι προβλέψεις μας για μελλοντικούς πολέμους σπάνια είναι ακριβείς, καθώς οι προσδοκίες μας για αυτούς τους πολέμους σπάνε στο αμόνι της μάχης. Ωστόσο, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συνεχίσουμε να προσπαθούμε να φανταστούμε και να προβλέψουμε τι μπορεί να επιφυλάσσει ο μελλοντικός χαρακτήρας του πολέμου σε εκείνα τα πεδία των μαχών που δεν έχουν ακόμη ονομαστεί.
Στην πνευματική επιδίωξη της πρόβλεψης του χαρακτήρα του μελλοντικού πολέμου, υπάρχει η τάση να επηρεαζόμαστε από υποκειμενικές προκαταλήψεις που πηγάζουν από επιχειρησιακές εμπειρίες και φόβο. Οι ακαδημαϊκοί και οι επαγγελματίες στρατιωτικοί κατασκευάζουν και διαμορφώνουν εννοιολογικά καλούπια επηρεασμένα από την εμπειρία, την παρατήρηση και το δόγμα. Αυτό το καλούπι στη συνέχεια προετοιμάζεται για να δεχθεί το λιωμένο ατσάλι ιδεών, θεωριών και προσομοιώσεων. Υπάρχει τότε η ελπίδα ότι το σκληρό όπλο που προκύπτει θα ταιριάζει με την πραγματικότητα της μελλοντικής μάχης. Πολλοί οραματίζονται να κατασκευάσουν μια λεπίδα: κοφτερή, κομψή και κατάλληλη για τους μελλοντικούς πολέμους.
Ωστόσο, το καμίνι της μάχης σπάνια συμμορφώνεται με τα προκαθορισμένα μας καλούπια.
Όταν ξεσπάει ένας πόλεμος, ο χαρακτήρας του δεν διαμορφώνεται προσεκτικά, αντιθέτως σφυρηλατείτε από το έδαφος, το χάος, τον φόβο και την τριβή. Έτσι θρυμματίζει τις προσεκτικά κατασκευασμένες αντιλήψεις μας. Οι φούρνοι του πολέμου πιτσιλάνε το λιωμένο μέταλλο από τα επιλεγμένα μας καλούπια, χύνοντας το στο πάτωμα της πραγματικής μάχης. Αυτές οι σταγόνες λιωμένου χάλυβα στη συνέχεια διαμορφώνονται σε λεπίδες της δικής τους επιλογής. Δεν είναι οι σχολαστικά κατασκευασμένες λεπίδες που προέβλεψαν τα καλούπια μας. Αντίθετα, παίρνουν θανατηφόρα, οδοντωτά σχήματα που σχηματίζονται τυχαία από την επαφή τους με την πραγματικότητα.
Προηγούμενες Προσπάθειες Στρατιωτικών Προβλέψεων
Η ιστορία των αποτυχημένων προβλέψεων των Ηνωμένων Πολιτειών επιμένει στα απομεινάρια της υπερβολικά αισιόδοξης στρατιωτικής σκέψης του παρελθόντος. Σκεφτείτε την σίγουρη πρόβλεψη του Στρατηγού William Westmoreland’s στα τέλη της δεκαετίας του 1960:
“Στο πεδίο της μάχης του μέλλοντος, οι εχθρικές δυνάμεις θα εντοπίζονται, θα παρακολουθούνται και θα στοχεύονται σχεδόν ακαριαία μέσω της χρήσης συνδέσεων δεδομένων, αξιολόγησης πληροφοριών με τη βοήθεια υπολογιστή και αυτοματοποιημένου ελέγχου πυρός… Βλέπω πεδία μάχης ή περιοχές μάχης που βρίσκονται υπό 24ωρη παρακολούθηση σε πραγματικό ή σχεδόν πραγματικό χρόνο… [όπου] μπορούμε να καταστρέψουμε οτιδήποτε εντοπίσουμε μέσω άμεσων επικοινωνιών και της σχεδόν ακαριαίας εφαρμογής εξαιρετικά θανατηφόρας ισχύος πυρός.”
Ενώ τα όπλα, οι επικοινωνίες και οι πλατφόρμες διοίκησης και ελέγχου έχουν σίγουρα εξελιχθεί, η υπόσχεση μιας συνεργατικής ορχήστρας μάχης δεν έχει εκπληρωθεί όπως προβλέφθηκε.
Νέα σχέδια και καλούπια ρίχτηκαν ξανά μετά τις κεραυνοβόλες επιθέσεις και τον χαμηλό αριθμό απωλειών του Πολέμου του Κόλπου το 1991, δίνοντας νέα πνοή στις τεχνοφιλικές ερμηνείες του μελλοντικού πολέμου. Μια εκθαμβωτική επίδειξη βομβαρδισμού ακριβείας, δορυφορικής επικοινωνίας και γρήγορων ελιγμών ενθάρρυνε μια γενιά στρατηγών να πιστέψουν ότι ο πόλεμος είχε εισέλθει σε μια νέα φάση. Όροι όπως «πόλεμος με επίκεντρο το δίκτυο» και «κυριαρχία πλήρους φάσματος» γέμισαν διαφάνειες PowerPoint και αναφορές δεξαμενών σκέψης. Η ομίχλη του πολέμου, όπως μας είπαν, τελικά διαλύθηκε.
Στην συνέχεια ήρθαν οι πόλεμοι μετά την 11η Σεπτεμβρίου.
Παρά τα δίκτυά μας, τους αισθητήρες και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μας, βρεθήκαμε παγιδευμένοι σε προκλήσεις αντιμετώπισης ανταρτών, βαθιά ριζωμένες στις πόλεις του Ιράκ και τις κοιλάδες του Αφγανιστάν, που έμοιαζαν περισσότερο με το Βιετνάμ παρά με την υποτιθέμενη ταχεία νίκη που θα επέφερε η επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έμαθαν για άλλη μια φορά ότι οι πληροφορίες δεν ήταν ποτέ τέλειες. Η αεροπορική ισχύς δεν ήταν πάντα διαθέσιμη και συχνά η τοπική γνώση είχε μεγαλύτερη σημασία από τις πληροφορίες, την επιτήρηση και τις ροές αναγνώρισης. Ο εχθρός προσαρμόστηκε, χρησιμοποιώντας καλώδια, αυτοσχέδια εκρηκτικά και κινητά τηλέφωνα για να καταστρέψει οχήματα εκατομμυρίων δολαρίων. Ενώ προχωρούσαμε με νέα συστήματα για την αντιμετώπιση της απειλής των αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών και των βαρύτερων τεθωρακισμένων οχημάτων, ο χαρακτήρας του πολέμου φαινόταν να παραμένει αμετάβλητος.
Πρόβλεψη στην Εποχή των Drone
Σήμερα, καθώς τα drones φαίνεται να κατακλύζουν τους ουρανούς πάνω από τα πεδία των μαχών, φέροντας θάνατο μέσω μιας ανοίκειας παρουσίας, μπαίνουμε για άλλη μια φορά στον πειρασμό να αναρωτηθούμε και να προβλέψουμε τον μελλοντικό χαρακτήρα του πολέμου. Τα χιλιάδες βίντεο και άρθρα που έχουν κατακλύσει τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και τα περιοδικά σχετικά με τις μάχες στην Ουκρανία είναι ταυτόχρονα εκπληκτικά και ανησυχητικά. Εμπνευσμένοι από τις φρίκες του σύγχρονου πολέμου, πολλοί από εμάς σπεύδουμε να οραματιστούμε και να διαμορφώσουμε ένα πρότυπο προετοιμασίας για το μέλλον, για ακόμη μία φορά.
Οι επιπτώσεις φαίνονται βαθιές. Τα drones αιωρούνται, εκτοξεύονται και βυθίζονται σαν ένα νέο είδος αρπακτικού στο πεδίο της μάχης. Τα τετρακόπτερα καμικάζι στοχεύουν μεμονωμένους στρατιώτες, ενώ τα περιπλανόμενα πυρομαχικά καταστρέφουν άρματα μάχης και θέσεις διοίκησης. Η αίσθηση είναι επαναστατική. Έτσι, σαν τον Στρατηγό Westmoreland, αρχίζουμε και εμείς να περιγράφουμε τον επόμενο πόλεμο – έναν πόλεμο τέλειας ορατότητας, απρόσκοπτης στόχευσης και αλγοριθμικής θνησιμότητας.
Ως επαγγελματίες στρατιωτικοί, οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη μας την ιστορικά μακρά και βάναυση πραγματικότητα της μάχης στο έδαφος. Και να μη ξεχνάμε ότι το ατσάλι συμπεριφέρεται διαφορετικά κάτω από τα πραγματικά πυρά, από ό,τι θεωρητικά πιστεύουμε.
Οι Διαχρονικές Αλήθειες του Πεδίου της Μάχης
Στο νέο βιβλίο του Ben Connable “χερσαίες επιχειρήσεις”, το οποίο είναι απαραίτητο ανάγνωσμα για όλους τους επαγγελματίες στρατιωτικούς, ιδιαίτερα για όσους ασχολούνται με την πρόβλεψη του μελλοντικού χαρακτήρα του πολέμου. Ο Connable διερευνά τις χερσαίες επιχειρήσεις και τον τρόπο με τον οποίο οι ειδικοί χαρακτηρίζουν και προβλέπουν τον πόλεμο. Το έργο του έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τις στρατιωτικές υποθέσεις, καθώς η αυξανόμενη χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και οι πρόσφατες σημαντικές επιθέσεις στην Ουκρανία και τη Ρωσία έχουν ωθήσει τους σύγχρονους στρατούς να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώνουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στους σχηματισμούς και τα δόγματά τους.
Ένα σημαντικό μέρος του κεντρικού επιχειρήματος του Connable είναι ότι, παρά τις εκθετικές βελτιώσεις στους αισθητήρες, τις συνδέσεις δεδομένων και τα πυρομαχικά ακριβείας, η πραγματικότητα της επίγειας μάχης έχει παραμείνει αξιοσημείωτα σταθερή από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Μονάδες εξακολουθούν να καταρρέουν υπό πίεση. Το έδαφος εξακολουθεί να διαστρεβλώνει τις προθέσεις. Το ηθικό εξακολουθεί να κλονίζεται. Η επικοινωνία εξακολουθεί να αποτυγχάνει. Και ο ανθρώπινος φόβος – όχι το εύρος ζώνης ή το λογισμικό στόχευσης – εξακολουθεί να διαμορφώνει τις αποφάσεις στο σημείο επαφής. Το βιβλίο του τονίζει συνεχώς ότι η επίγεια μάχη δεν είναι ένα απολυμασμένο εργαστήριο, αλλά μάλλον ένα ρευστό καζάνι εξάντλησης, λάθους και συναισθήματος.
Σύμφωνα με τον Connable, η μάχη εδάφους δεν έχει υποστεί μια πραγματική επανάσταση, αλλά μάλλον μια άνιση εξέλιξη. Παρά τις δεκαετίες σίγουρων προβλέψεων ότι η ακρίβεια, ο αυτοματισμός και η κυριαρχία στην πληροφόρηση θα αναδιαμόρφωναν τον πόλεμο, η ουσία της μάχης συνεχίζει να ορίζεται από την τριβή, το χάος, το έδαφος και την ανθρώπινη βούληση. O Connable, δανείζεται από το έργο του διάσημου Isaiah Berlin, και ασκεί κριτική στο στυλ σκαντζόχοιρου του στρατιωτικού φουτουρισμού – που χαρακτηρίζεται από δηλωτικές και υπερβολικά σίγουρες προβλέψεις – και αντ’ αυτού παρουσιάζει μια οπτική γωνία που μοιάζει με αλεπού και βασίζεται στην ταπεινότητα, τα στοιχεία και την πολυπλοκότητα. Προειδοποιεί ότι πάρα πολλοί αναλυτές βασίζονται υπερβολικά σε υποκειμενικά και συναισθηματικά ερεθίσματα αντί για τη στρατιωτική ιστορία και τα εμπειρικά δεδομένα.
Ο Connable συνδυάζει με επιδεξιότητα ποιοτική ανάλυση ιστορικών περιπτώσεων, κωδικοποιημένα δεδομένα από 423 σύγχρονες χερσαίες συγκρούσεις (2003–2022), καθώς και κριτικές επί του δόγματος, της μοντελοποίησης και του στρατηγικού λόγου. Αντλεί σε μεγάλο βαθμό από την ερευνητική παράδοση του RAND, ενώ ενσωματώνει τη θεωρία του Clausewitz, τη στρατιωτική ιστορία και την προσωπική του εμπειρία από τις συγκρούσεις στον Περσικό Κόλπο και το Ιράκ. Το βιβλίο δομείται γύρω από μια επισκόπηση αποτυχημένων στρατιωτικών προβλέψεων, εμπειρική κωδικοποίηση τάσεων στη χερσαία μάχη και μια αιχμηρή αποδόμηση του τι μπορεί—και τι δεν μπορεί—να αποκαλύψει η στρατηγική πρόβλεψη.
Ένα βασικό στοιχείο του έργου του Connable εστιάζει στις μικροπραγματικότητες του φυσικού και ανθρωπογενούς εδάφους που διαμορφώνουν τη “γραμματική της βίας” στη χερσαία μάχη. Ο Connable επισημαίνει σταθερά ότι το έδαφος επιβάλλει περιορισμούς στις αποστάσεις και στους τύπους των οπλικών συστημάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά του εχθρού. Για παράδειγμα, σημειώνει ότι, παρά την ύπαρξη τεθωρακισμένων, αεροπορικής ισχύος και πυροβολικού, η χερσαία μάχη υπήρξε εξαιρετικά επίπονη σε περιοχές όπως η Peleliu το 1944. Από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα, η χερσαία μάχη παραμένει στενά συνδεδεμένη με το έδαφος, καθώς οι εμπλεκόμενες δυνάμεις επιδιώκουν να συγκεντρώσουν τεθωρακισμένα, πεζικό και αεροπορική υποστήριξη για την προώθηση στο πεδίο. Ωστόσο, οι αμυνόμενες δυνάμεις αξιοποιούν φυσικά δάση ή οχυρώνονται στο έδαφος, εγκαθιστώντας ναρκοπέδια και εξαπολύοντας αντεπιθέσεις όπου είναι εφικτό. Ο Connable τονίζει ότι το έδαφος συχνά τιμωρεί τις δυνάμεις που δεν είναι προετοιμασμένες για απαιτητικά περιβάλλοντα, είτε αυτά είναι φυσικά είτε τεχνητά.
Ορισμένα σημεία του έργου του Connable θα αποτελέσουν δύσκολες αλήθειες για πολλούς που έχουν επιφορτιστεί με την πρόβλεψη ή, όπως εγώ, επιδίδονται σε στοχασμούς προσπαθώντας να οραματιστούν το μέλλον της μάχης. Ορισμένοι αναγνώστες ενδέχεται αρχικά να αποθαρρυνθούν από τις επικρίσεις του επί προηγούμενων προβλέψεων, ιδίως από τον ισχυρισμό του ότι η χερσαία μάχη έχει υποστεί ελάχιστες μεταβολές από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ίσως η πιο εντυπωσιακή του θέση—που σίγουρα θα προκαλέσει αντιδράσεις—είναι η πεποίθησή του ότι έχει έρθει η ώρα να εξαλειφθεί ο βαθιά ριζωμένος μύθος του blitzkrieg από τον αμερικανικό στρατιωτικό λόγο περί πολέμου. Ο Connable υιοθετεί τη θέση του ιστορικού Michael Geyer, γράφοντας ότι το “blitzkrieg ήταν ένα φαντασιακό θέαμα” το οποίο, λόγω της τεχνικής και τακτικής του υπερβολής, συνέβαλε τελικά στην υπαρξιακή ήττα της ναζιστικής Γερμανίας το 1945. Παρ’ όλα αυτά, είναι η κριτική του Connable επί της στρατιωτικής σκέψης που καθιστά το έργο του απαραίτητο ανάγνωσμα για τη σημερινή εποχή.
Δεν είναι ένα Βιβλίο για Drones
Παρόλο που τα drones αποτελούν μέρος του έργου του Connable, αυτό δεν είναι ένα βιβλίο για drones. Αυτό το καθιστά σημαντικό, ειδικά σήμερα, καθώς ο κόσμος των άρθρων γνώμης ξεχειλίζει από ισχυρισμούς που φλερτάρουν με την κήρυξη μιας νέας, στρατιωτικής επανάστασης με επικεφαλής τα drones.
Ο Connable καταρρίπτει συνεχώς μύθους που είναι γνωστοί σε κάθε σύγχρονο επαγγελματία του στρατού: την πεποίθηση ότι η κυριαρχία των πληροφοριών, της επιτήρησης και της αναγνώρισης εξασφαλίζει τη νίκη· ότι η τέλεια επίγνωση της κατάστασης είναι εφικτή· ότι η ακρίβεια εξαλείφει την αβεβαιότητα· και ότι τα νέα εργαλεία έχουν αλλάξει τον χαρακτήρα των χερσαίων επιχειρήσεων. Δεν απορρίπτει τα drone ή τα αποτελέσματά τους. Αντίθετα, μας υπενθυμίζει ότι μπορεί να μην προσφέρει αυτά που συχνά υπόσχεται.
Εδώ είναι που οι χερσαίες επιχειρήσεις, παρόλο που δεν αφορούν κυρίως τα drones, διασταυρώνονται σημαντικά με τη συζήτηση για τα drones. Σύμφωνα με τον Connable, τα drones αποτελούν, από πολλές απόψεις, την τελευταία έκφραση του ίδιου οράματος που περιέγραψε ο Westmoreland: στόχευση σε πραγματικό χρόνο, αδιάκοπη επιτήρηση και ταχεία θανατηφόρα δράση. Ωστόσο, όπως κάθε σύστημα πριν από αυτά, τα drones υπόκεινται σε τριβές και στην πραγματικότητα της μάχης. Μπορούν να υποστούν παρεμβολές, και συχνά αστοχούν στους στόχους τους, καταλήγοντας να συντρίβονται άσκοπα και αναποτελεσματικά. Είναι επίσης βαριά, προσθέτοντας επιπλέον βάρος στο ήδη φορτωμένο σακίδιο του υποζυγίου του πολέμου—του πεζού οπλίτη. Δεν εξαλείφουν την ομίχλη του πολέμου. τη μετατοπίζουν σε νέα πεδία. Ο Connable προειδοποιεί, επομένως, να μην αντιμετωπίζεται η μάχη ως ένα αναγνωρίσιμο σύστημα, όταν, στην πραγματικότητα, είναι μια καταιγίδα ατελών πληροφοριών, συγκρουόμενων θελήσεων και ηθικού άγχους.
Στην Ουκρανία, γινόμαστε μάρτυρες του μεγαλύτερου πολέμου με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην ιστορία να εκτυλίσσεται – όχι στο κενό, αλλά σε λασπωμένα χαρακώματα που θυμίζουν τρομακτικά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα μέσα μπορεί να έχουν αλλάξει, αλλά το χάος δεν έχει αλλάξει. Οι διοικητές διμοιρίας μπορεί να χειρίζονται μη επανδρωμένα αεροσκάφη πίσω από αναχώματα, αλλά εξακολουθούν να μπορούν να παρερμηνεύσουν τις προθέσεις του εχθρού. Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (FPV) μπορεί να είναι ικανά να εξοντώσουν τεθωρακισμένα οχήματα, αλλά η υπόσχεση για πλήρη διαφάνεια παραμένει, όπως τόσες πολλές προβλέψεις πριν από αυτό, απλώς απρόσιτη.
Για να είμαστε σαφείς, ο Connable δεν είναι αντι- drone. Κάθε άλλο. Επισημαίνει εύστοχα ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν πετύχει περιορισμένες τακτικές επιθέσεις, όπως η καταστροφή μικρών γραμμών χαρακωμάτων. Ωστόσο, συλλογικά, δεν έχουν ακόμη φτάσει σε σημείο που να επιτρέπουν μια σημαντική επιχειρησιακή εφεύρεση.
Ο Connable μάς προσφέρει το εννοιολογικό λεξιλόγιο για να επεξεργαστούμε τη συγκυρία αυτή. Υπενθυμίζει ότι οι επαναστάσεις στις στρατιωτικές υποθέσεις δεν ανακηρύσσονται από τεχνολογικές πλατφόρμες, αλλά από θεσμικές μεταβολές. Δεν ξεκινούν με viral video, αλλά με διαρκή προσαρμογή του δόγματος. Μέχρις ότου τα drones αναδιαμορφώσουν όχι μόνο την τακτική, αλλά και την εκπαίδευση, την ηθική και τη νοοτροπία των χερσαίων δυνάμεων, η επαναστατική τους ιδιότητα παραμένει ένα φιλόδοξο όνειρο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι τα drones δεν έχουν σημασία – έχουν. Διαμορφώνουν την παράκτια αεροπορία, επαναπροσδιορίζουν τις τακτικές μικρών μονάδων και οδηγούν σε επείγουσες προσαρμογές σε όλους τους στρατούς παγκοσμίως. Αλλά αυτό που μας προτρέπει ο Connable να αναρωτηθούμε είναι: Αλλάζουν την ίδια τη μάχη ή απλώς επιταχύνουν το διαχρονικό χάος της;
Αυτό το ερώτημα θα πρέπει να στοιχειώνει κάθε πρόβλεψη που κάνουμε. Και αν υπάρχει κάποιο μάθημα να πάρουμε από τις χερσαίες επιχειρήσεις, είναι το εξής: Όταν φανταζόμαστε τον επόμενο πόλεμο, δεν πρέπει να ξεκινάμε με αυτό που θέλουμε να είναι αληθινό – αλλά με αυτό που παραμένει πεισματικά, ιστορικά και βάναυσα αμετάβλητο.
*Εν ενεργεία αξιωματικός του Αμερικανικού Στρατού και διδακτορικός φοιτητής στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Τζόρτζταουν. Έχει είκοσι έξι χρόνια στρατιωτικής θητείας στο Σώμα Πεζοναυτών και στον Στρατό των ΗΠΑ, όπου έχει υπηρετήσει ως αξιωματικός πεζικού, επίκουρος καθηγητής ιστορίας στο Γουέστ Πόιντ και αξιωματικός στρατηγικής πληροφόρησης, με επιχειρησιακή εμπειρία στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων Siren’s Song: The Allure of War και Boot Camp: The Making of a United States Marine.
