by Για να καταλάβουμε πώς φτάσαμε μέχρι εδώ πρέπει να δούμε λίγο τα πρόσφατα γεγονότα.
Το 2011 κατά την διάρκεια της Αραβικής άνοιξης ξέσπασε εξέγερση κατά της κυβέρνησης Μουαμάρ Καντάφι. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους το πλήθος συνέλαβε τον Καντάφι και τον σκότωσε με βίαιο τρόπο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε κενό εξουσίας το οποίο καλύφθηκε από πολιτοφυλακές και φυλετικές διαμάχες. Έτσι η χώρα διαιρέθηκε στα δυο. Το πλούσιο δυτικό τμήμα με έδρα την Τρίπολη και το ανατολικό τμήμα με έδρα την Τομπρούκ, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του πετρελαίου. Το δυτικό τμήμα τελεί υπό τον Φάγεζ αλ-Σάρατζ και αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως νόμιμη κυβέρνηση. Και το ανατολικό τμήμα τελεί υπό τον Στρατάρχη Χαφτάρ και δεν αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν για την ενοποίηση και την δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης το 2020, οι πολιτικές διαφωνίες οδήγησαν στην συνέχιση της διχοτόμησης. Η διαίρεση αυτή έχει και γεωγραφικές – κοινωνικοπολιτικές ρίζες καθώς η Λιβύη παραδοσιακά αποτελείται από τρεις περιοχές, την Τριπολίτιδα, την Κυρηναική και την Φεζάν, με διαφορετικές κοινωνικές δομές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες που δυσκολεύουν την ενοποίηση της χώρα. Μέσα σε αυτό το χαοτικό περιβάλλον η τουρκία βρήκε την ευκαιρία να υπογράψει το 2019 με την επίσημη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, μια συμφωνία η οποία επί της ουσίας οριοθετούσε ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει υπόψιν της τα ελληνικά νησιά μεταξύ των οποίων και την Κρήτη. Η κυβέρνηση όμως του Στρατάρχη Χαφτάρ, που εδρεύει στο Τομπρούκ δεν αναγνώρισε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ η Ελλάδα κατάγγειλε την εν λόγω συμφωνία ως παράνομη. Αυτό που έπρεπε να κάνει τότε η Ελλάδα και δεν το έκανε ήταν να υποστηρίξει τον Χαφτάρ στρατιωτικά και οικονομικά.
Την 16 Ιανουαρίου του 2020 ο Στρατάρχης Χαφτάρ επισκέφθηκε την Αθήνα. Την επόμενη ημέρα συνάντησε τον τότε Υπουργό Εξωτερικών κύριο Νικόλαο Δένδια και τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας τον κύριο Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτή η αιφνιδιαστική επίσκεψη του Λίβυου στρατάρχη στην Ελλάδα έγινε λίγο πριν από τη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, η οποία έχει προγραμματιστεί για την Κυριακή 19 Ιανουαρίου 2020. Τον στρατάρχη συνόδευε στην Αθήνα ο αρχηγός του λιβυκού στόλου ναύαρχος Φάρατζ ελ Μαχντάουι, ο οποίος είναι απόφοιτος της Ελληνικής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Στην διάσκεψη του Βερολίνου συμμετείχαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Τουρκία, η Ιταλία και η Γαλλία. Στόχος της, ήταν ο περιορισμός της ανάμειξης ξένων δυνάμεων που τροφοδοτούν την σύρραξη και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την επανάληψη του ενδολιβυκού διαλόγου.
Η Τουρκία επέλεξε να υποστηρίξει την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Φάγεζ αλ-Σάρατζ και ανακοίνωσε την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο πλευρό της κατά των δυνάμεων του στρατηγού Χαφτάρ, του ισχυρού άνδρα της Βεγγάζης.
Τον Φεβρουάριο του 2024, το εφετείο της Τρίπολης στη Λιβύη ακύρωσε το τουρκολιβυκό μνημόνιο για κοινή έρευνα για υδρογονάνθρακες καθώς, η προσωρινή κυβέρνηση της χώρας «δεν έχει την δικαιοδοσία να υπογράφει συμφωνίες που αφορούν την κυριαρχία του κράτους, την εκμετάλλευση φυσικών πόρων, χωρίς την εξουσιοδότηση και την έγκριση του κοινοβουλίου».
Η χώρα μας απέφυγε να πάρει το μέρος του Χαφτάρ και να τον υποστηρίξει. Η τουρκία εκμεταλλευόμενη το κενό που άφησε η Ελλάδα, κατάφερε να ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με την Ανατολική Λιβύη και τον Χαφτάρ, παρέχοντας κυρίως στρατιωτική και οικονομική συνεργασία. Στον τομέα της στρατιωτικής συνεργασίας ο γιος του Χαφτάρ, Αντιστράτηγος Σαντάμ Χαφτάρ, και αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων του Λιβυκού Εθνικού Στρατού που ελέγχει την ανατολική Λιβύη, επισκέφθηκε πρόσφατα την Άγκυρα και εξέτασε τουρκικά drones και αμυντικά συστήματα. Η Τουρκία επίσης χρησιμοποιώντας την ισχυρή παρουσία στη Λιβύη προσφέρει διπλωματική στήριξη στον Χαφτάρ, ο οποίος αναζητά τρόπους να εδραιώσει την εξουσία του. Στον οικονομικό τομέα η Άγκυρα έχει εκφράσει ενδιαφέρον για γεωτρήσεις στη Λιβύη, κάτι που μπορεί να ωφελήσει οικονομικά την Ανατολική Λιβύη. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι αλλαγή της στάσης του Στρατάρχη Χαφτάρ, ο οποίος στο παρελθόν απέρριψε το Τουρκολιβυκό μνημόνιο, και η προσέγγιση του στα τουρκικά συμφέροντα.
Στην χώρα μας οι πολιτικοί πολλές φορές χρησιμοποιούν σαν δικαιολογία το Διεθνές Δίκαιο. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχει Διεθνές Δίκαιο. Και ότι το δίκαιο μεταβάλλεται κάθε φορά έτσι ώστε να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ισχυρού. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε σαν Έλληνες είναι να γίνουμε αρκετά ισχυροί έτσι ώστε να μην έχουμε προβλήματα με τους γείτονες. Και για να μας σέβονται οι σύμμαχοι μας.
Διαβάστε τι γράφει σήμερα για το τουρκολιβυκό μνημόνιο η τουρκική εφημερίδα dailysabah.
Πηγή: https://www.dailysabah.com
Πηγές του τουρκικού Υπουργείου Άμυνας δήλωσαν την Πέμπτη ότι η συμφωνία με τη Λιβύη για θαλάσσια δικαιώματα, στην οποία αντιτίθεται η Ελλάδα, ήταν νόμιμη και επέκριναν την πρόσφατη δήλωση στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ που αναφερόταν τη συμφωνία.
Η αντίθεση της Ελλάδας στο μνημόνιο συνεννόησης μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης πριν από χρόνια επανήλθε στην ημερήσια διάταξη σε πρόσφατη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ.
Η δήλωση στο τέλος της συνόδου κορυφής εξόργισε την Άγκυρα. Πηγές του Υπουργείου Άμυνας επανέλαβαν την Πέμπτη τις προηγούμενες παρατηρήσεις των αρχών κατά της δήλωσης και αναφέρανε ότι η συμφωνία ήταν νόμιμη και διαφύλαξέ τα δικαιώματα της Τουρκίας και της Λιβύης.
Η δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που δημοσιεύθηκε στις 26 Ιουνίου μετά τη σύνοδο κορυφής ισχυρίστηκε ότι το μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη», σε μια συγκαλυμμένη αναφορά στην Ελλάδα και τον κύριο σύμμαχό της, την ελληνοκυπριακή κυβέρνηση.
Πηγές ανέφεραν ότι το μνημόνιο του 2019, αντίθετα, συντάχθηκε σύμφωνα με το διεθνές ναυτικό δίκαιο και σε ένα δίκαιο πλαίσιο που διαφυλάσσει τα δικαιώματα της Τουρκίας και της Λιβύης. «Το μνημόνιο διαβιβάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη από την Τουρκία και τη Λιβύη. Ο χαρακτηρισμός του ως παράνομου (από το Συμβούλιο της ΕΕ) ως αποτέλεσμα χειραγώγησης από την Ελλάδα και την ελληνοκυπριακή διοίκηση είναι απαράδεκτος. Η ναυτιλιακή μας συνεργασία με τη Λιβύη στο πλαίσιο του μνημονίου θα ενισχυθεί», ανέφεραν πηγές.
Οι δηλώσεις αυτές ήρθαν καθώς το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, θα επισκεφθεί τη Βεγγάζη για να συναντηθεί με τον Χαλίφα Χαφτάρ, διοικητή των δυνάμεων της ανατολικής Λιβύης. Ο Γεραπετρίτης θα επισκεφθεί επίσης την Τρίπολη στις 15 Ιουλίου για να συναντηθεί με αξιωματούχους της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA), πρόσθεσε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ Χαφτάρ, ανώτερος διοικητής στις δυνάμεις της ανατολικής Λιβύης, επισκέφθηκε πρόσφατα την Τουρκία, πριν από μια άλλη επίσκεψη στρατιωτικής αντιπροσωπείας των ανατολικών δυνάμεων αυτή την εβδομάδα, καθώς κορυφαίοι Λίβυοι αξιωματικοί συναντήθηκαν με τους Τούρκους ομολόγους τους.
Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και άλλοι ανώτεροι Έλληνες υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων αντέδρασαν σε αναφορές ότι το κοινοβούλιο στην ανατολική Λιβύη θα εγκρίνει τη συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας το 2019, χαρακτηρίζοντάς την «παράνομη και άκυρη».
Νωρίτερα τον Ιούνιο, το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης επέκρινε τον διαγωνισμό της Ελλάδας για εξερεύνηση υδρογονανθράκων στα ανοικτά της Κρήτης, επισημαίνοντας ότι ορισμένα από τα οικόπεδα του διαγωνισμού επικαλύπτονται με την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Λιβύης.
Επίσης, τον Ιούνιο, ανακοινώθηκε ότι η κρατική Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) της Τουρκίας και η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) της Λιβύης θα διεξάγουν γεωλογική και γεωφυσική μελέτη των τεσσάρων υπεράκτιων περιοχών της Λιβύης.
Η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα του 2019, η οποία περιλαμβάνει διατάξεις για την τουρκική εξερεύνηση υδρογονανθράκων εντός των χωρικών υδάτων της Λιβύης, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί πλήρως. Το 2022, οι δύο χώρες υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας για τους υδρογονάνθρακες, ανοίγοντας το δρόμο για τη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών και γεωτρήσεων από τουρκικές εταιρείες. Η συμφωνία πήρε νέα τροπή στις 25 Ιουνίου, όταν η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) της Λιβύης για μια δισδιάστατη σεισμική έρευνα στα ύδατα της Λιβύης. Σύμφωνα με το μνημόνιο, η TPAO θα διεξάγει έρευνες σε τέσσερα υπεράκτια οικόπεδα στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, σε μια περιοχή που καλύπτει 10.000 χιλιόμετρα (6.214 μίλια). Τα δεδομένα που συλλέγονται κατά τη διάρκεια των ερευνών θα υποβληθούν σε επεξεργασία εντός εννέα μηνών.
Οι συνεχιζόμενες εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνεδρίασης του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας τη Δευτέρα, υπό την προεδρία του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, καθώς η Αθήνα αντιμετωπίζει μια πρόσφατη αύξηση των παράτυπων μεταναστών από τη Λιβύη και ανανεωμένες θαλάσσιες διαμάχες.
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι ελληνικές αρχές έχουν επανειλημμένα εκφράσει ανησυχίες για τον αυξανόμενο αριθμό παράτυπων μεταναστών που φτάνουν από τη Λιβύη. Το ζήτημα έχει λάβει σημαντική δημοσιογραφική και πολιτική προσοχή στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, μια διαμάχη για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών έχει κλιμακωθεί, ειδικά μετά την ανακοίνωση της Ελλάδας στις 12 Ιουνίου για διαγωνισμό για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων νότια του νησιού της Κρήτης. Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη, εναντιώθηκε έντονα στην κίνηση.
Σε γραπτή δήλωση που δημοσιεύθηκε στις 19 Ιουνίου, το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης δήλωσε: «Το Υπουργείο επιβεβαιώνει ότι αυτά τα βήματα αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης. Εκφράζει τις πλήρεις επιφυλάξεις του και τη ρητή αντίρρησή του σε οποιεσδήποτε δραστηριότητες εξερεύνησης ή γεώτρησης σε αυτές τις περιοχές χωρίς προκαταρκτικό νομικό πλαίσιο σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Η λιβυκή κυβέρνηση κάλεσε τον Έλληνα πρέσβη στην Τρίπολη, Νικόλαο Γαριλίδη, στις 23 Ιουνίου για να διαμαρτυρηθεί επίσημα για αυτό που χαρακτήρισε «μονομερείς ενέργειες» της Ελλάδας και παραβίαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου και της κυριαρχίας της Λιβύης.
Σε δήλωση το Σαββατοκύριακο, ο Οσάμα Χαμάντ, πρωθυπουργός της λιβυκής κυβέρνησης με έδρα την ανατολική Λιβύη, η οποία διορίστηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, απάντησε στις ελληνικές αντιρρήσεις υποστηρίζοντας ότι η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης ήταν «σύμφωνη με τη διεθνή νομιμότητα». Η Εθνική Επιτροπή Εξωτερικών της Λιβύης υπερασπίστηκε επίσης τις ενέργειές της, επιβεβαιώνοντας ότι όλες οι συμφωνίες και οι συνεργασίες της βασίζονται στο διεθνές δίκαιο.
