by Γράφει ο Σχης (εα) Δημήτριος Κωνσταντινίδης
MS National Grand Strategy, NDU Washington D.C
MBA, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Ο πρώην ΑΓΕΕΘΑ κύριος Κωνσταντίνος Φλώρος λίγο πριν την αποστρατεία του φρόντισε να φτιάξει ένα μεταλλικό μνημείο στην μνήμη των Αθανάτων του Έθνους. Μετά την αποστρατεία του ο νέος Υπουργός της Εθνικής Αμύνης θεώρησε ότι πρέπει να αλλάξει το μνημείο και αποφάσισε να το μεταφέρει στην Σχολή Ευελπίδων και στην θέση του να τοποθετήσει μια δημιουργία του καθηγητή Βαρώτσου. Το μνημείο αυτό θα σχηματίζεται από ένα ανοιχτοπράσινο κυκλικό λαβύρινθο γυάλινων στηλών, πάνω στις οποίες θα είναι χαραγμένα ονόματα πεσόντων. Χωρίς να υποστηρίζω ότι δεν έχουμε ανάγκη από μνημεία, θα πω ότι ο τρόπος που και οι δύο ενήργησαν, δείχνει ότι έχουν παντελή έλλειψη κατανόησης της αποτελεσματικότητα και της αποδοτικότητας. Δεν γνωρίζω πόσο θα κοστίσει όλη αυτή η επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του πρώτου μνημείου, και του κόστους μεταφοράς. Αλλά όταν τα πολεμικά σου πλοία δεν έχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό για να επιχειρήσουν στην ερυθρά θάλασσα. Όταν οι μισθοί των Αξιωματικών σου είναι αυτοί που είναι. Και όταν δεν έχεις πυροσβεστικά αεροπλάνα, δεν πετάς λεφτά από το παράθυρο. Γιατί όμως αυτοί οι άνθρωποι πετάνε λεφτά από το παράθυρο; Πριν απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, θα αναφερθώ στις έννοιες της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας.
Για να κάνω κατανοητές τις παραπάνω λέξεις, θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω ένα πολύ απλοϊκό παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι θέλω να σκοτώσω μια αρκούδα. Ο θάνατος της αρκούδας είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα (αποτελεσματικότητα). Έχω πολλούς τρόπους να πετύχω τον θάνατο της αρκούδας. Ο ένας είναι να την πλησιάσω και με μια θηλιά που θα της βάλω στον λαιμό να την πνίξω. Άλλος τρόπος είναι να την πλησιάσω και να την σφάξω με ένα μαχαίρι. Ένας άλλος τρόπος είναι να της ρίξω ένα πυρηνικό όπλο, από μεγάλη απόσταση, και να την εξαϋλώσω. Όλοι οι παραπάνω τρόποι είναι αποτελεσματικοί διότι όλοι πετυχαίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το πρόβλημα είναι η αποδοτικότητα. Αν και ο πρώτος τρόπος είναι αναμφίβολα ο φθηνότερος από όλους, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ως βεβαιότητα να με φάει η αρκούδα και να μην πετύχω το αποτέλεσμα. Κατά συνέπεια δεν πρέπει να πλησιάσω και πολύ κοντά. Αν όμως επιλέξω να την σκοτώσω με το πυρηνικό όπλο, ναι μεν δεν θα κινδυνεύσω αλλά το κόστος θα γίνει τεράστιο (αποδοτικότητα). Άρα πρέπει να βρω πως θα σκοτώσω την αρκούδα χωρίς να κινδυνέψω να με φάει, και χωρίς να σπαταλήσω δυσανάλογα πολλά χρήματα. Λογικά σκεπτόμενος θα καταλήξω στο συμπέρασμα ότι ο καλύτερος τρόπος να σκοτώσω την αρκούδα είναι ένα κυνηγητικό τυφέκιο από μεγάλη απόσταση. Αν και το παράδειγμα είναι πολύ απλό με βοηθάει όμως να καταλάβω ότι οι πόροι που έχει στην διάθεση του ο κάθε ηγέτης είναι πεπερατοί και όχι άπειροι. Ο ηγέτης λοιπόν θα πρέπει να ξέρει πώς θα χρησιμοποιήσει τα μέσα που έχει στην διάθεση του για να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πώς όμως θα το καταφέρει αυτό; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα μας την δώσει ο Ιταλός οικονομολόγος Vilfredo Pareto. Σύμφωνα λοιπόν με τον καθηγητή, το 80% (περίπου) των αποτελεσμάτων προκύπτει από το 20% (περίπου) των μέσων που χρησιμοποιούμε. Με απλά λόγια σε κάθε κατάσταση που αντιμετωπίζουμε μόνο το 20 % των εργασιών που κάνουμε θα μας δώσει το 80% των προϊόντων που παράγουμε. Ας επιστρέψουμε τώρα στο μνημείο και τα χρήματα που σπαταλήθηκαν.
Όσοι έχουν υπηρετήσει στις Ένοπλες Δυνάμεις, σίγουρα θα έχουν ακούσει το ρητό, ότι κινείτε το χαιρετάμε και ότι είναι ακίνητο το βάφουμε. Πολύ ειρωνικό και συνάμα ρεαλιστικό σχόλιο, που φανερώνει έλλειψη γνώσεων και αντίληψης από τη ηγεσία. Αν λοιπόν κάποιος ηγέτης στο δικό του επίπεδο δεν έχει ιδέα το τι πρέπει να κάνει, φροντίζει να δημιουργήσει εντυπώσεις. Δηλαδή να φτιάξει κήπους και να βάψει κτήρια. Μάλιστα γνωρίζω ανθρώπους που όταν είχαν επίσκεψη από ανώτερο, έβαζαν αρωματικό χώρου για να εντυπωσιάσουν τον επισκέπτη. Και ω του θαύματος, αυτός εντυπωσιάζονταν. Πολλοί έστησαν ολόκληρη την καριέρα τους πάνω σε αυτή την στρατηγική του εντυπωσιασμού του προϊσταμένου. Το φαινόμενο έχει και όνομα. Λέγεται σχέδιο εξαπατήσεως προϊσταμένου. Εάν λοιπόν ο προϊστάμενος είναι τόσο ανόητος, καλά κάνουν και τον εξαπατούν. Έτσι όμως απλά σπαταλάς χρήματα και αφήνεις την ουσία, που στην συγκεκριμένη περίπτωση λέγεται αξιόμαχο. Αν λοιπόν ο ηγέτης έχει στην διάθεση του 100 ευρώ και έχει να επιλέξει μεταξύ ενός βαμμένου τοίχου και ενός ανταλλακτικού για πολυβόλο, θα πρέπει να επιλέξει το πολυβόλο και να αφήσει τον τοίχο άβαφο. Γιατί όμως με ελαφρά τη καρδία πολλοί αξιωματικοί επιλέγουν την εξαπάτηση του προϊσταμένου τους; Πρώτον και κυριότερο γιατί ο ίδιος ο προϊστάμενος τους δεν φρόντισε να τους δείξει ότι ενδιαφέρεται για την ουσία και όχι για το θεαθήναι. Δεύτερον γιατί ο προϊστάμενος δεν έφτιαξε ένα αξιοκρατικό σύστημα αξιολόγησης. Και τρίτον γιατί οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχουν προϋπολογισμό σε χαμηλό επίπεδο. Αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των χρημάτων να σπαταλιέται άσκοπα. Όμως από τις πράξεις του κυρίου Υπουργού, φαίνεται πως δεν υπάρχει προϋπολογισμός και στο επίπεδο του Υπουργού. Μα θα πει κάποιος τι είναι αυτά που λες. Βεβαίως και το υπουργείο έχει προϋπολογισμό. Ναι, το ξέρω ότι έχει. Είχε προβλέψει όμως ο προϋπολογισμός, κονδύλι για κατασκευή μνημείου από τον προηγούμενο ΑΓΕΕΘΑ; Είχε προβλέψει ο προϋπολογισμός κονδύλι για την μεταφορά του όχι και τόσο παλαιού μνημείου σε άλλο χώρο; Είχε προβλέψει ο προϋπολογισμός κονδύλι για κατασκευή νέου μνημείου σε λιγότερο από ένα χρόνο; Εάν λοιπόν ο προϋπολογισμός τα είχε προβλέψει όλα αυτά, μάλλον αυτός που τον έγραψε δεν ήταν και τόσο καλός στην δουλεία του. Εκτός και εάν έχουν αποφασίσει να δώσουν χρήματα σε κάποιον άλλον. Το φαινόμενο είναι τόσο τραγελαφικό που έγινε σενάριο και στον κινηματογράφο.
Για όσους είναι λάτρεις του καλού παλιού Ελληνικού κινηματογράφου έχω να προτείνω την ταινία “Ένας ήρωας με παντούφλες”. Στην συγκεκριμένη ταινία ένας συνταξιούχος ήρωας του Β’ ΠΠ, μετά δυσκολίας μπορεί να συντηρήσει την οικογένεια του. Κάποια στιγμή τον προσεγγίζει ένας πολιτικός και του προτείνει να στήσουν έναν ανδριάντα του, στην πλατεία μπροστά από το σπίτι του. Αυτός συμφωνεί με χαρά και μετά από λίγο γίνονται τα αποκαλυπτήρια. Κατά την διάρκεια της δεξίωσης ο Στρατηγός γνωρίζει τον καλλιτέχνη που φιλοτέχνησε τον ανδριάντα, και πιάνει κουβέντα μαζί του. Από την κουβέντα με τον γλύπτη, ο τίμιος στρατηγός αντιλαμβάνεται ότι η υπόθεση του ανδριάντα δεν ήταν παρά μια ακόμα κομπίνα για να φαγωθούν κρατικά χρήματα. Έτσι ο πένητας Στρατηγός έμεινε να βλέπει το φωταγωγημένο με εκατοντάδες λαμπάκια άγαλμα του, την στιγμή που αυτός δεν είχε χρήματα να πληρώσει το ρεύμα για το σπίτι του, και αναγκαζόταν να ζει στο σκοτάδι. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μάλλον ήταν κακή διαχείριση. Το ερώτημα είναι γιατί ο ΑΓΕΕΘΑ δεν εξήγησε στον κύριο Υπουργό, ότι είναι λάθος αυτό που πάει να κάνει; Μήπως ο ΑΓΕΕΘΑ δεν γνωρίζει το νόμο του Pareto ή μήπως ο ΑΓΕΕΘΑ δεν έχει το θάρρος να πει κάτι τέτοιο στον κύριο υπουργό; Γιατί ο προηγούμενος ΑΓΕΕΘΑ αποφάσισε λίγο πριν φύγει να κατασκευάσει αυτό το μνημείο; Ήταν άραγε τόσο απαραίτητο σε μία εποχή που δεν έχουμε χρήματα; Δεν υπήρχαν άραγε άλλες ανάγκες ποιο σημαντικές; Και εάν αυτό που έκανε ο πρώην ΑΓΕΕΘΑ ήταν λάθος, δεν υπάρχει καμία ποινή για αυτόν; Αν ήταν σωστή η απόφαση για την κατασκευή του, γιατί έπρεπε να μετακινηθεί και να φτιαχτεί καινούργιο; Αν ο πρώην ΑΓΕΕΘΑ δεν γνώριζε τον νόμο Pareto μήπως ήταν λάθος η επιλογή του για την θέση αυτή; Αν ο νυν ΑΓΕΕΘΑ δεν γνωρίζει τον νόμο Pareto με ποια κριτήρια επιλέχθηκε;
Τελειώνοντας θα ήθελα να πω στους κυρίους Αρχηγούς αλλά και στον πολιτικό τους προϊστάμενο ότι ο λόγος που οι περισσότεροι στόχοι μας δεν επιτυγχάνονται είναι η σπατάλη του χρόνου μας, και γενικότερα των διατιθέμενων πόρων μας, σε δευτερεύοντα αντικείμενα.
