by Γράφει: Ο Ταξίαρχος ΠΑ (εα) Χαράλαμπος Παπασπύρος*
Η 1η Στρατιά, ένας από τους ιστορικότερους σχηματισμούς των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αποτέλεσε για δεκαετίες τον πυρήνα της χερσαίας αποτρεπτικής ισχύος της χώρας.
Τον Αύγουστο του 2023, οι προσδοκίες για τον ρόλο και το μέλλον της κορυφώθηκαν, με τα εγκαίνια του νέου Επιχειρησιακού Στρατηγείου της στην Λάρισα και τις εξαγγελίες του τότε Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Στρατηγού Κωνσταντίνου Φλώρου για αναβάθμισή της σε Αρχηγείο Χερσαίων Δυνάμεων. Ωστόσο, δύο μόλις χρόνια αργότερα, το σκηνικό αλλάζει ριζικά. Ο ίδιος ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, ανακοινώνει την κατάργηση της 1ης Στρατιάς στο πλαίσιο του εξορθολογισμού των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το ερώτημα που αναδύεται είναι εύλογο: Τι άλλαξε μέσα σε δύο χρόνια;
Ο σχεδιασμός του 2023: Ενίσχυση και Αναβάθμιση
Την Πέμπτη 10 Αυγούστου 2023, ο Στρατηγός Φλώρος εγκαινίασε δύο νευραλγικές δομές στη Λάρισα: το Επιχειρησιακό Στρατηγείο της 1ης Στρατιάς και το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων (ΕΚΑΕ) του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας (ΑΤΑ).
Κατά τον χαιρετισμό του, έκανε λόγο για «υψηλές επιχειρησιακές δυνατότητες» και «προσφορότερες συνθήκες για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση της αποστολής» της 1ης Στρατιάς.
Αποκάλυψε μάλιστα πως η Στρατιά επρόκειτο να αναβαθμιστεί σύντομα σε Αρχηγείο Χερσαίων Δυνάμεων, μια απόφαση που, λόγω του μεγέθους της, δεν θα μπορούσε να έχει ληφθεί χωρίς συντονισμό με το Υπουργείο Άμυνας και την έγκριση του Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) και ενδεχομένως και του ΚΥΣΕΑ.
Είναι προφανές πως ο τότε νεοδιορισθείς υπουργός Άμυνας, Νίκος Δένδιας, που είχε αναλάβει καθήκοντα μόλις τον Ιούνιο του 2023, όχι μόνο ήταν ενήμερος για τις εξελίξεις, αλλά και συναίνεσε πολιτικά στην προώθηση αυτής της «αναβάθμισης». Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, ο Α/ΓΕΕΘΑ να προβαίνει σε τέτοιου είδους δημόσιες δηλώσεις χωρίς έγκριση από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ.
Η Ανατροπή του 2025: Κατάργηση και Αναδιάταξη
Δύο χρόνια αργότερα, στις 24 Ιουλίου 2025, ο ίδιος υπουργός, Νίκος Δένδιας, ανακοινώνει ριζικές αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων, στο πλαίσιο μιας στρατηγικής που ονομάζει «δεύτερη φάση εξορθολογισμού». Στο πλαίσιο αυτό, καταργείται η 1η Στρατιά, μαζί με άλλα «ενδιάμεσα επίπεδα διοίκησης», και στη θέση της δημιουργούνται τέσσερις αυτοτελείς γεωγραφικές διοικήσεις: Θράκης, Δυτικής Μακεδονίας, Αιγαίου–Ανατολικής Μεσογείου και Αττικής. Η λογική αυτής της αναδιάρθρωσης είναι –όπως παρουσιάζεται– η λειτουργική αυτονομία, η μείωση της γραφειοκρατίας και η εξοικονόμηση πόρων.
Ωστόσο, το πολιτικό και στρατηγικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο: Τι άλλαξε τόσο δραματικά σε δύο χρόνια, ώστε η «αναβάθμιση» να μετατραπεί σε «κατάργηση»; Πού βασίστηκε αυτή η αλλαγή πορείας; Ποιες νέες συνθήκες ή αξιολογήσεις την υπαγόρευσαν;
Πιθανές Εξηγήσεις και Εκτιμήσεις:
- Αλλαγή Δόγματος Άμυνας
- Λάθος εκτίμηση συμβούλων στρατηγικού σχεδιασμού
- Πολιτική Επανατοποθέτηση χωρίς εμπεριστατωμένη στρατηγική μελέτη.
Το Πολιτικό Παράδοξο
Το μεγαλύτερο ερώτημα αφορά την πολιτική συνέπεια. Πώς ο ίδιος υπουργός, που το 2023 συναινούσε σε μια κίνηση «ενίσχυσης» της Στρατιάς, το 2025 την καταργεί; Η εξήγηση δεν είναι απλή, αλλά πρέπει να τονιστεί ότι ο ρόλος του υπουργού Εθνικής Άμυνας περιλαμβάνει και την προσαρμογή σε νέα δεδομένα
Ωστόσο, η έλλειψη εξηγήσεων προς το κοινό και την στρατιωτική κοινότητα για την ασυνέχεια αυτή γεννά εύλογες αμφιβολίες και επιφυλάξεις ως προς τη στρατηγική συνέπεια και τον σχεδιασμό που διέπει την εθνική άμυνα.
Η περίπτωση της 1ης Στρατιάς αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυπλοκότητας και της προχειρότητας στη χάραξη αμυντικής πολιτικής. Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, πέρασε από τις «υψηλές επιχειρησιακές δυνατότητες» και την αναβάθμιση σε Αρχηγείο, στην πλήρη κατάργηση. Αν αυτή η μεταστροφή ήταν προϊόν ορθολογικού στρατηγικού σχεδιασμού, τότε απαιτείται εκτενής ενημέρωση της κοινής γνώμης και των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.
Σημειώνεται ότι ο Στρατός Ξηράς σε χώρες όπως οι: ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία & Ισπανία διαθέτει ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης (Numbered Armies, Field Army, Operational Land Forces Command, Force) επιπέδου Στρατιάς που το ΥΠΕΘΑ καταργεί…
Η ανάγκη για εξορθολογισμό είναι αδιαμφισβήτητη. Όμως, χωρίς διαφάνεια και συνέχεια στη στρατηγική λήψη αποφάσεων, κινδυνεύουμε να υπονομεύσουμε όχι μόνο την αποτρεπτική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και την εμπιστοσύνη στο σύστημα λήψης αποφάσεων στην εθνική άμυνα.
Η ιστορία της 1ης Στρατιάς δεν είναι μόνο στρατιωτική. Είναι και πολιτική. Και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστεί, με σεβασμό στη μνήμη, αλλά και με καθαρό βλέμμα στο μέλλον. Η εθνική άμυνα δεν είναι χώρος για αντιφάσεις χωρίς εξηγήσεις. Είναι πυλώνας σταθερότητας και αυτή απαιτεί σταθερή στρατηγική, όχι απλώς επικοινωνιακές κινήσεις.
*Ex. Vice President at Hellenic Aerospace Industry SA
Secretary General Hellenic Aerospace & Defense Industries Group
