by Πηγή: https://www.aei.org
Γράφει: Ο Ο Δρ. Michael Rubin*
Θα μπορούσε το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα να επιλύσει τις συγκρούσεις στην Κύπρο και το Κουρδιστάν; Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία ενδέχεται να συμμετάσχει σε μια ομάδα εργασίας «για την παρακολούθηση της εφαρμογής της συμφωνίας επί του πεδίου». Δεδομένης της υποστήριξης της Τουρκίας προς τη Χαμάς και της άρνησης του Ερντογάν να αναγνωρίσει τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση, αυτό θα έπρεπε να αποκλειστεί εξαρχής.
Ωστόσο, μια διεθνής δύναμη για την επιτήρηση της Γάζας φαίνεται πλέον αναπόφευκτη, καθώς το Ισραήλ υποχωρεί και η Χαμάς απελευθερώνει τους εναπομείναντες ομήρους που κρατά.
Η υποστήριξη του Ερντογάν προς την εκεχειρία είναι κρίσιμη, διότι δημιουργεί ένα προηγούμενο που θα μπορούσε να επιλύσει δύο επίμονες συγκρούσεις στις οποίες η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο — ή τουλάχιστον να απογυμνώσει τη διεθνή νομιμοποίηση που οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι έχουν.
Η πρώτη είναι η Κύπρος. Πάνω από μισό αιώνα μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, ο τουρκικός στρατός εξακολουθεί να κατέχει το ένα τρίτο του νησιού. Οι Τούρκοι δικαιολογούν την κατοχή με την επιθυμία να προστατεύσουν τον μουσουλμανικό πληθυσμό της Κύπρου. Η χρονολογία, ωστόσο, διαψεύδει τους ισχυρισμούς της Τουρκίας. Η τουρκική εισβολή έγινε σε δύο φάσεις. Η πρώτη, υποκινούμενη από την επιθυμία της Τουρκίας να αποτρέψει την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, δημιούργησε ένα προγεφύρωμα. Λίγο αργότερα, η χούντα στην Ελλάδα κατέρρευσε και μαζί της οποιαδήποτε απειλή προς τη μουσουλμανική μειονότητα της Κύπρου. Η κύρια τουρκική εισβολή πραγματοποιήθηκε ενώ διεξάγονταν διαπραγματεύσεις στη Γενεύη· αυτό που ακολούθησε ήταν μια εδαφική αρπαγή, ευλογημένη για κυνικούς λόγους από τον Υπουργό Εξωτερικών και Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Χένρι Κίσινγκερ, και ακολούθησε η εθνοκάθαρση της νέας ζώνης από την Τουρκία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Τουρκία εγκατέστησε εποίκους στην περιοχή, πνίγοντας τη φωνή των Κυπρίων μουσουλμάνων που υποτίθεται ότι ήθελε να προστατεύσει. Σήμερα, η κύρια απειλή για την επιβίωση και τον πολιτισμό των Κυπρίων μουσουλμάνων δεν προέρχεται από τη δημοκρατική Ελλάδα ή τη δημοκρατική Κύπρο, αλλά από την αυταρχική τουρκία.
Αν η λύση για τη Γάζα περιλαμβάνει σταδιακή αποχώρηση του Ισραήλ, τότε γιατί να μην περιλαμβάνει η λύση για την Κύπρο σταδιακή αποχώρηση της Τουρκίας; Με την υποστήριξή του στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα, ο Ερντογάν αναγνωρίζει σιωπηρά την εφαρμοσιμότητά του στην Κύπρο ή, τουλάχιστον, εκθέτει την υποκρισία της Τουρκίας και την έλλειψη νομιμότητας της διπλωματικής της θέσης.
Καθώς το Ισραήλ αποχωρεί και για να αποτραπεί η ανασυγκρότηση της Χαμάς, το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ προβλέπει την ανάπτυξη διεθνών παρατηρητών — στοιχείο που ο Ερντογάν υποστηρίζει, προσφέροντας τουρκική συμμετοχή.
Αν και οι Τούρκοι, ως υποστηρικτές της Χαμάς και πρώην αποικιοκρατική δύναμη πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είναι κατάλληλοι για τη Γάζα, η αποδοχή της παρακολούθησης από τον Ερντογάν είναι θεμιτή και ανοίγει τον δρόμο για την προώθηση της ειρήνης στην Κύπρο.
Απλά, καθώς ο τουρκικός στρατός αποχωρεί και οι Τούρκοι έποικοι εγκαταλείπουν την περιοχή, διεθνείς παρατηρητές στη βόρεια Κύπρο θα μπορούσαν να καθησυχάσουν οποιεσδήποτε νόμιμες ανησυχίες των Τούρκων σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα των εναπομεινάντων Κυπρίων μουσουλμάνων. Ένα κονσόρτσιουμ περιφερειακών κρατών — χωρών των Συμφωνιών του Αβραάμ και μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης — θα μπορούσε αξιόπιστα να αναφέρει και να προστατεύσει τους πολίτες καθώς η νόμιμη κυπριακή κυβέρνηση επανακτά την εξουσία της. Οι ίδιοι παρατηρητές θα μπορούσαν επίσης να διευκολύνουν την αναχώρηση προς εξορία στην Τουρκία ή το Κατάρ του Ερσίν Τατάρ, του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, του Ντερβίς Έρογλου και άλλων που ενήργησαν ως παράνομοι ηγέτες στη ζώνη κατοχής.
Στην Κύπρο, το μοντέλο Τραμπ θα μπορούσε επίσης να επιλύσει την συνεχιζόμενη κρίση ομήρων. Αν και δεν έχει λάβει προσοχή στα πανεπιστήμια ή στον δυτικό Τύπο, τους τελευταίους μήνες, τουρκικές και κατοχικές δυνάμεις έχουν συλλάβει και κρατούν ως ομήρους απλούς Ελληνοκύπριους που επισκέφθηκαν τον βορρά για να επιθεωρήσουν περιουσίες στην κατεχόμενη ζώνη των οποίων είχαν τίτλους ιδιοκτησίας.
Αν ο Τραμπ μπορεί να απαιτήσει από τη Χαμάς την απελευθέρωση Ισραηλινών και Αμερικανών ομήρων, και αν ο Ερντογάν μπορεί να ενωθεί με τη Χαμάς ζητώντας την απελευθέρωση νόμιμων κρατουμένων ασφαλείας με αίμα στα χέρια τους, τότε σίγουρα και οι δύο μπορούν να συμφωνήσουν ότι οι Κύπριοι όμηροι πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Ο Τραμπ επιθυμεί το Νόμπελ Ειρήνης, αλλά οι προηγούμενες προσπάθειές του για ειρήνη — με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τη Ρουάντα, καθώς και με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν — δεν άντεξαν ούτε τους πρώτους μήνες μετά τις τελετές υπογραφής· παραμένει ασαφές αν η εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς θα έχει καλύτερη τύχη.
Θα μπορούσε το σχέδιο να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές;
Ο Τραμπ θα μπορούσε να αποδειχθεί απρόσμενος παράγοντας αν οι προσπάθειές του για ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων παγιδεύσουν την Τουρκία στην επίλυση ενός άλλου φαινομενικά δυσεπίλυτου προβλήματος: του Κουρδιστάν.
Ο κουρδικός εθνικισμός έχει ιστορικά μεγαλύτερη διάρκεια από τον παλαιστινιακό· άλλωστε, μέχρι τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι — πολλοί εκ των οποίων ήταν πρόσφατοι μετανάστες στην περιοχή — θεωρούσαν τους εαυτούς τους Σύριους. Οι Κούρδοι είναι επίσης ο μεγαλύτερος λαός χωρίς δικό του κράτος.
Οι περισσότεροι Κούρδοι ζουν στην Τουρκία, αλλά τείνουν να υιοθετούν πιο μετριοπαθή θρησκευτική στάση και πιο πλουραλιστική, ανεκτική πολιτική κουλτούρα. Ιστορικά, η τουρκική βία κατά των Κούρδων υπερβαίνει τους αριθμούς θυμάτων που η Χαμάς ισχυρίζεται για τη Γάζα. Η σύγκρουση Τουρκίας–Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, σύμφωνα με τους Τούρκους, έχει προκαλέσει πάνω από 40.000 θανάτους, κυρίως Κούρδων· και αυτό δεν περιλαμβάνει την καταστολή κουρδικών εξεγέρσεων τη δεκαετία του 1920 και του 1930.
Τα τελευταία χρόνια, ο τουρκικός στρατός έχει ισοπεδώσει τμήματα του Ντιγιαρμπακίρ, της Μαρντίν και της Τζίζρε· οι φωτογραφίες της καταστροφής θυμίζουν τη Γάζα, με τη σημαντική διαφορά ότι οι πόλεις αυτές ήταν κατά βάση ειρηνικές και δεν αποτελούσαν κέντρα καμίας ομάδας τόσο φονικής όσο η Χαμάς.
Το μοντέλο της Γάζας θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στο Κουρδιστάν, το οποίο έχει εξίσου ισχυρή διεκδίκηση για κρατική υπόσταση όπως η Παλαιστίνη.
Ο τουρκικός στρατός θα πρέπει να αποσυρθεί πέρα από τα σύνορα του Κουρδιστάν ώστε να επιτραπεί σε πολυεθνική δύναμη να παρακολουθεί την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή. Οι Κούρδοι όμηροι της Τουρκίας — συμπεριλαμβανομένου του ιδρυτή του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν και του φυλακισμένου βουλευτή Σελαχατίν Ντεμιρτάς — θα πρέπει να απελευθερωθούν.
Ο Τραμπ μπορεί να μην αξίζει ακόμη το Νόμπελ Ειρήνης για τις προσπάθειές του προς την ειρήνη. Ωστόσο, θα μπορούσε να γίνει σοβαρός διεκδικητής αν όχι μόνο επιτύχει διαρκή ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Γάζας, αλλά και πείσει τον Ερντογάν να εφαρμόσει την ίδια δομή που ήδη υποστηρίζει στην Κύπρο και το Κουρδιστάν.
Τουλάχιστον, η συμφωνία του Τραμπ για τη Γάζα προσφέρει έναν οδικό χάρτη για τα Ηνωμένα Έθνη ώστε να επιλύσουν τη σύγκρουση στην Κύπρο εντός του έτους, καθώς και μια νέα βάση για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ελευθερία των Κούρδων.
*Ο Δρ. Michael Rubin έχει διδακτορικό και μεταπτυχιακό στην ιστορία από το Πανεπιστήμιο Yale, όπου απέκτησε επίσης πτυχίο στη βιολογία.
Ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute, όπου ειδικεύεται στο Ιράν, την Τουρκία και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Είναι συγγραφέας και συν-επιμελητής αρκετών βιβλίων που διερευνούν τη διπλωματία, την ιρανική ιστορία, τον αραβικό πολιτισμό.
