by Γράφει: Ο Ταξίαρχος ΠΑ (εα) Χαράλαμπος Παπασπύρος*
Η χθεσινή εντυπωσιακή τελετή των αποκαλυπτηρίων της νέας βιοκλιματικής πρόσοψης του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα: Μουσική, φώτα, δρώμενα και επίσημοι προσκεκλημένοι. Ένα έργο που, κατά την επίσημη αφήγηση, αποσκοπεί στο να «δώσει νέο πρόσωπο» στο ΥΠΕΘΑ κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Ωστόσο, πίσω από τον θεαματικό χαρακτήρα της εκδήλωσης, αναδύονται εύλογα ερωτήματα.
Η αρχιτεκτονική ουσία πίσω από τον επικοινωνιακό τίτλο
Η έννοια της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής δεν περιορίζεται στην τοποθέτηση μιας νέας πρόσοψης με σκίαστρα. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο…
Είναι μια ολοκληρωμένη φιλοσοφία σχεδιασμού που αφορά τον προσανατολισμό, τη μόνωση, την αξιοποίηση φυσικού φωτός και ενέργειας, τη χρήση φιλικών υλικών, τον φυσικό αερισμό και την αλληλεπίδραση του κτιρίου με το περιβάλλον του.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική είναι ο σχεδιασμός κτιρίων και χώρων που λαμβάνει υπόψη το τοπικό κλίμα, με στόχο τη βελτιστοποίηση της θερμικής και οπτικής άνεσης, την ελαχιστοποίηση της χρήσης συμβατικής ενέργειας και την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών όπως ηλιακή ενέργεια και φυσικά φαινόμενα.
Η νέα όψη του ΥΠΕΘΑ, με τις εντυπωσιακές μεταλλικές περσίδες, κινείται πράγματι προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά αποτελεί μερική και επιφανειακή εφαρμογή των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Δεν παύει να είναι μια τεχνική παρέμβαση κυρίως αισθητικού και δευτερευόντως ενεργειακού χαρακτήρα, όχι όμως ένα συνολικό «βιοκλιματικό» έργο όπως παρουσιάσθηκε
Η χρήση του όρου μοιάζει περισσότερο με επικοινωνιακή υπερβολή παρά με τεχνικό χαρακτηρισμό.
Η τελετή και ο ρόλος των δοκίμων
Η συμμετοχή σπουδαστών από τις στρατιωτικές σχολές ΑΣΕΙ δίνει πάντοτε κύρος και συμβολισμό σε μια εκδήλωση. Ωστόσο, όταν η παρουσία τους περιορίζεται στον ρόλο του «σκηνικού» για ένα πολιτικό δρώμενο, ανακύπτει ζήτημα ουσίας. Οι δόκιμοι δεν είναι διακοσμητικά στοιχεία, αλλά οι αυριανοί αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων.
Η παιδεία τους πρέπει να συνδέεται με την ουσία της αποστολής και των αξιών του στρατεύματος, όχι με τον ρόλο του κομπάρσου σε τελετές εντυπωσιασμού. Όταν η σημειολογία υπερισχύει της ουσίας, τότε υποβαθμίζεται η θεσμική σοβαρότητα που υποτίθεται πως το ίδιο το ΥΠΕΘΑ θέλει να προβάλλει.
Η ρητορική του “όραματος” και τα όρια του λαϊκισμού
Η φράση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια
«Όχι να δίνουμε βαθμούς χωρίς νόημα. Συνταγματάρχες χωρίς Συντάγματα. Πλοίαρχοι χωρίς πλοία. Σμήναρχοι χωρίς Σμηναρχίες…»
είναι καίρια, αλλά και επικίνδυνα απλουστευτική. Θίγει μια υπαρκτή παθογένεια, την υπερδιογκωμένη ιεραρχία και την αποσύνδεση βαθμού από ουσιαστικό έργο, όμως εκφέρεται με ρητορικό σχήμα που αγγίζει τα όρια του λαϊκισμού.
Η στρατιωτική δομή δεν μπορεί να εξισορροπεί κυριολεκτικά βαθμούς ανά μονάδες. Ο βαθμός αποτυπώνει ευρύτερα καθήκοντα, επιτελικές θέσεις, ειδικές αποστολές. Το ζητούμενο δεν είναι να “μειώσουμε τους Συνταγματάρχες”, αλλά να αναβαθμίσουμε τη λειτουργία, την αξιοκρατία και τις επιχειρησιακές δυνατότητες των μονάδων.
Η ουσία πίσω από το μέταλλο και το γυαλί
Η «βιοκλιματική όψη» του ΥΠΕΘΑ θα μπορούσε να είναι μια εξαιρετική αφορμή για να μιλήσουμε σοβαρά για την ενεργειακή αποδοτικότητα των δημοσίων κτιρίων, για τη λειτουργική αναβάθμιση των υποδομών, και για το παράδειγμα που μπορεί να δίνει το κράτος στον σεβασμό προς το περιβάλλον.
Αντί αυτού, η συζήτηση διολίσθησε σε ρητορικά σχήματα και συμβολισμούς.
Έτσι, το μέταλλο και το γυαλί έγιναν περισσότερο αντικείμενο εντυπωσιασμού παρά αφορμή ουσίας.
Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αναιρεί το εξαιρετικό ταλέντο και την δημιουργικότητα του τεράστιου Έλληνα γλύπτη, του κ. Κώστα Βαρώτσου…
Η ανακαίνιση του ΥΠΕΘΑ θα μπορούσε πράγματι να σηματοδοτήσει κάτι νέο, μια πιο λειτουργική, σύγχρονη, “βιώσιμη” αντίληψη για το κράτος και τις Ένοπλες Δυνάμεις. Όμως, χωρίς αντίστοιχες δομικές αλλαγές σε θεσμούς, νοοτροπία και αξιοκρατία, η βιοκλιματική πρόσοψη κινδυνεύει να παραμείνει μια όμορφη μεταλλική μεταφορά: ωραία στην όψη, αλλά χωρίς εσωτερικό βάθος.
*Ex. Vice President at Hellenic Aerospace Industry SA
Secretary General Hellenic Aerospace & Defense Industries Group
