by Λίγες μόλις ημέρες πριν την επικείμενη επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στη Λιβύη, η Τρίπολη και συγκεκριμένα το ΥΠΕΞ της χώρας, εξέδωσε ανακοίνωση, που έγινε γνωστή σήμερα αργά το βράδυ, σύμφωνα με την οποία καταγγέλλει τη χώρα μας πως παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματά της.
Φαίνεται πως αφορμή για την αντίδραση της Τρίπολης στάθηκε η πρόσφατη (12/6) δημοσίευση της διεθνής πρόσκλησης της χώρας μας για υποβολή προσφορών για άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νοτίως της Κρήτης.
Η λιβυκή πλευρά ισχυρίζεται ότι ορισμένες από αυτές τις περιοχές εμπίπτουν σε ζώνες θαλάσσιας κυριαρχίας που βρίσκονται υπό διαφορά μεταξύ των δύο χωρών.
Σε επίσημη ανακοίνωσή του, το ΥΠΕΞ Λιβύης κατηγορεί την Ελλάδα για «ξεκάθαρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων» του λιβυκού κράτους.
Η ανακοίνωση εκφράζει πλήρη επιφύλαξη και ρητή διαφωνία με κάθε ενέργεια έρευνας ή εκμετάλλευσης σε αυτές τις περιοχές, «ελλείψει προηγούμενης νομικής συμφωνίας που να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο».
Η Τρίπολη υπογραμμίζει ότι επιδιώκει «η Μεσόγειος Θάλασσα να αποτελέσει χώρο συνεργασίας, ειρήνης και κοινής ανάπτυξης για όλα τα γειτονικά κράτη», προειδοποιώντας ότι «οι μονομερείς λύσεις δεν οδηγούν παρά μόνο σε ένταση και επιπλοκές».
Κλείνοντας, η λιβυκή κυβέρνηση καλεί την Αθήνα να επιδείξει υπευθυνότητα και να επιλέξει την οδό του διαλόγου και της διαπραγμάτευσης, «ως τη μόνη δίκαιη και βιώσιμη οδό προς αποδοτικές λύσεις, στηριγμένες στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και τη διασφάλιση των συμφερόντων όλων των μερών».
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει επίσημη αντίδραση του ελληνικού ΥΠΕΞ, παρά μόνο διαρροές του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι οποίες αναφέρουν ότι «η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα με σταθερή προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Η ελληνική κυβέρνηση δεν εγκαταλείπει τον διάλογο, πάντοτε όμως στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας».
Ιστορική ανασκόπηση
Το 2011 κατά την διάρκεια της Αραβικής άνοιξης ξέσπασε εξέγερση κατά της κυβέρνησης Μουαμάρ Καντάφι. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους το πλήθος συνέλαβε τον Καντάφι και τον σκότωσε με βίαιο τρόπο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε κενό εξουσίας το οποίο καλύφθηκε από πολιτοφυλακές και φυλετικές διαμάχες. Έτσι η χώρα διαιρέθηκε στα δυο. Το πλούσιο δυτικό τμήμα με έδρα την Τρίπολη και το ανατολικό τμήμα με έδρα την Τομπρούκ, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του πετρελαίου. Το δυτικό τμήμα τελεί υπό τον Φάγεζ αλ-Σάρατζ και αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως νόμιμη κυβέρνηση. Και το ανατολικό τμήμα τελεί υπό τον Στρατάρχη Χαφτάρ και δεν αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν για την ενοποίηση και την δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης το 2020, οι πολιτικές διαφωνίες οδήγησαν στην συνέχιση της διχοτόμησης. Η διαίρεση αυτή έχει και γεωγραφικές – κοινωνικοπολιτικές ρίζες καθώς η Λιβύη παραδοσιακά αποτελείται από τρεις περιοχές, την Τριπολίτιδα, την Κυρηναική και την Φεζάν, με διαφορετικές κοινωνικές δομές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες που δυσκολεύουν την ενοποίηση της χώρα. Μέσα σε αυτό το χαοτικό περιβάλλον η τουρκία βρήκε την ευκαιρία να υπογράψει το 2019 με την επίσημη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, μια συμφωνία η οποία επί της ουσίας οριοθετούσε ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει υπόψιν της τα ελληνικά νησιά μεταξύ των οποίων και την Κρήτη. Η κυβέρνηση όμως του Στρατάρχη Χαφτάρ, που εδρεύει στο Τομπρούκ δεν αναγνώρισε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ενώ η Ελλάδα κατάγγειλε την εν λόγω συμφωνία ως παράνομη. Αυτό που έπρεπε να κάνει τότε η Ελλάδα και δεν το έκανε ήταν να υποστηρίξει τον Χαφτάρ στρατιωτικά και οικονομικά.
Την 16 Ιανουαρίου του 2020 ο Στρατάρχης Χαφτάρ επισκέφθηκε την Αθήνα. Την επόμενη ημέρα συνάντησε τον τότε Υπουργό Εξωτερικών κύριο Νικόλαο Δένδια και τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας τον κύριο Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτή η αιφνιδιαστική επίσκεψη του Λίβυου στρατάρχη στην Ελλάδα έγινε λίγο πριν από τη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, η οποία έχει προγραμματιστεί για την Κυριακή 19 Ιανουαρίου 2020. Τον στρατάρχη συνόδευε στην Αθήνα ο αρχηγός του λιβυκού στόλου ναύαρχος Φάρατζ ελ Μαχντάουι, ο οποίος είναι απόφοιτος της Ελληνικής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Στην διάσκεψη του Βερολίνου συμμετείχαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Τουρκία, η Ιταλία και η Γαλλία. Στόχος της, ήταν ο περιορισμός της ανάμειξης ξένων δυνάμεων που τροφοδοτούν την σύρραξη και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την επανάληψη του ενδολιβυκού διαλόγου.
Η Τουρκία επέλεξε να υποστηρίξει την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Φάγεζ αλ-Σάρατζ και ανακοίνωσε την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο πλευρό της κατά των δυνάμεων του στρατηγού Χαφτάρ, του ισχυρού άνδρα της Βεγγάζης.
Τον Φεβρουάριο του 2024, το εφετείο της Τρίπολης στη Λιβύη ακύρωσε το τουρκολιβυκό μνημόνιο για κοινή έρευνα για υδρογονάνθρακες καθώς, η προσωρινή κυβέρνηση της χώρας «δεν έχει την δικαιοδοσία να υπογράφει συμφωνίες που αφορούν την κυριαρχία του κράτους, την εκμετάλλευση φυσικών πόρων, χωρίς την εξουσιοδότηση και την έγκριση του κοινοβουλίου».
Η χώρα μας απέφυγε να πάρει το μέρος του Χαφτάρ και να τον υποστηρίξει. Η τουρκία εκμεταλλευόμενη το κενό που άφησε η Ελλάδα, κατάφερε να ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με την Ανατολική Λιβύη και τον Χαφτάρ, παρέχοντας κυρίως στρατιωτική και οικονομική συνεργασία. Στον τομέα της στρατιωτικής συνεργασίας ο γιος του Χαφτάρ, Αντιστράτηγος Σαντάμ Χαφτάρ, και αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων του Λιβυκού Εθνικού Στρατού που ελέγχει την ανατολική Λιβύη, επισκέφθηκε πρόσφατα την Άγκυρα και εξέτασε τουρκικά drones και αμυντικά συστήματα. Η Τουρκία επίσης χρησιμοποιώντας την ισχυρή παρουσία στη Λιβύη προσφέρει διπλωματική στήριξη στον Χαφτάρ, ο οποίος αναζητά τρόπους να εδραιώσει την εξουσία του. Στον οικονομικό τομέα η Άγκυρα έχει εκφράσει ενδιαφέρον για γεωτρήσεις στη Λιβύη, κάτι που μπορεί να ωφελήσει οικονομικά την Ανατολική Λιβύη. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι αλλαγή της στάσης του Στρατάρχη Χαφτάρ, ο οποίος στο παρελθόν απέρριψε το Τουρκολιβυκό μνημόνιο, και η προσέγγιση του στα τουρκικά συμφέροντα.
Για μία ακόμη φορά η τουρκία πέτυχε και η Ελλάδα απέτυχε στην εξωτερική της πολιτική.
