by Πηγη: https://www.israelhayom.com
Γράφει: Ο Shay Gal*
Ο Ερντογάν σχεδιάζει πλήρη έλεγχο από τη Μεσόγειο μέχρι το Μπαμπ αλ-Μαντάμπ, με στόχο να κυριαρχήσει στις ναυτιλιακές οδούς και στην περιφερειακή στρατηγική. Η Αίγυπτος στέκεται στο πλευρό του Ισραήλ ενάντια στην ίδια απειλή.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, ανακοίνωσε διακοπή του εμπορίου με το Ισραήλ, κλείσιμο λιμένων και περιορισμό του εναέριου χώρου – η τελευταία κίνηση σε μια στρατηγική που βασίζεται στη ναυτιλιακή συμφωνία του Προέδρου Ερντογάν με την Τρίπολη το 2019, η οποία παραχώρησε στην Άγκυρα μια απευθείας γραμμή χιλίων χιλιομέτρων σε αιγυπτιακά και ελληνικά ύδατα. Η συμφωνία, που κατατέθηκε στον ΟΗΕ, προκάλεσε άμεση απόρριψη καθώς παραχωρήθηκαν πλασματικά σύνορα για στρατιωτική βοήθεια.
Περίπου το 98% του εμπορίου του Ισραήλ εξαρτάται από τις μεσογειακές οδούς, με καλώδια του βυθού να το συνδέουν με την Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Απελπισμένη για τουρκικά όπλα, η Τρίπολη του έδωσε αυτό το δώρο – ένα εργαλείο για να απειλήσει τις θαλάσσιες οδούς του Ισραήλ. Η Λιβύη είναι διασπασμένη: η κυβέρνηση της Τρίπολης, εξαρτώμενη από τη στρατιωτική βοήθεια του Ερντογάν και ευθυγραμμισμένη με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, το Κατάρ και τα παγκόσμια δίκτυα τζιχάντ. Απέναντι σε αυτό βρισκόταν το ανατολικό στρατόπεδο του στρατηγού Χαφτάρ, υποστηριζόμενο από τη Ρωσία, και από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο – των οποίων τα συμφέροντα ασφαλείας συχνά συγκλίνουν με αυτά του Ισραήλ. Ο Χαφτάρ απέρριψε τη συμφωνία του 2019 ως παράνομη παραίτηση της κυριαρχίας της Λιβύης – ένα επινοημένο σύνορο που παραχωρήθηκε στην Άγκυρα για στρατιωτική βοήθεια. Σήμερα η ανατολή μετατοπίζεται: μετά τη συνάντηση του Χαφτάρ με τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, η Βουλή των Αντιπροσώπων του Τομπρούκ, που κάποτε ήταν αντίθετη, ετοιμάζεται να την εγκρίνει. Αυτό που ξεκίνησε ως μια μονόπλευρη συμφωνία με την Τρίπολη είναι τώρα ένας μοχλός που εκτείνεται και στα δύο στρατόπεδα.
Η συμφωνία αμφισβητήθηκε στα δικαστήρια και από τις δύο πλευρές. Το 2021, το Εφετείο της αλ-Μπάιντα ακύρωσε το ναυτικό Μνημόνιο Συνεργασίας, κρίνοντας ότι η Τρίπολη δεν είχε εξουσία χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση. Το 2024, το Εφετείο της Τρίπολης (δυτικά) ακύρωσε μια συμφωνία φυσικού αερίου Τουρκίας-Λιβύης, κρίνοντας ότι στηριζόταν στα ίδια φανταστικά σύνορα.
Η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα ελληνικά νησιά δικαιούνται μόνο στενά χωρικά ύδατα, χωρίς ΑΟΖ. Το διεθνές δίκαιο ορίζει το αντίθετο: το Δίκαιο της Θάλασσας, αν και δεν έχει υπογραφεί από την Τουρκία, παραμένει δεσμευτικό. Τα μικρά νησιά μπορεί να έχουν μειωμένο βάρος, αλλά μεγάλα νησιά όπως η Κρήτη και η Ρόδος δεν μπορούν να διαγραφούν. Στην ανατολική Μεσόγειο, ουσιαστικά δεν υπάρχουν ανοιχτά ύδατα. Κάθε μίλι διεκδικείται ή αμφισβητείται. Οποιαδήποτε νέα τουρκική γραμμή ακυρώνει τα κυριαρχικά δικαιώματα των γειτόνων.
Η Τουρκία ενεργεί σαν να είναι έγκυρη η συμφωνία, στέλνοντας πλοία, υπογράφοντας συμβάσεις και διεξάγοντας μια εννεάμηνη έρευνα βυθού 10.000 χιλιομέτρων για να εμβαθύνει τα «γεγονότα επί τόπου».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κήρυξε την τουρκολιβυκή συμφωνία νομικά άκυρη. Οι κυρώσεις του 2019 κατά των «μη εξουσιοδοτημένων γεωτρήσεων» απέτυχαν. Οι περιπολίες του ΝΑΤΟ στα ανοικτά της Λιβύης δεν έχουν σταματήσει τα τουρκικά πλοία.
Οι διαφωνίες της ΕΕ ήταν πιο έντονες στη στάση του Παρισιού: Η Γαλλία προστάτευσε τον Χαφτάρ στα συμβούλια της ΕΕ – μπλοκάροντας ένα προσχέδιο του 2019 που καταδίκαζε την επίθεσή του στην Τρίπολη – υποστηρίζοντάς τον διπλωματικά χωρίς να συσπειρώσει την Ευρώπη, ενώ παράλληλα ακολουθούσε τη δική της πολιτική για τη Λιβύη με τον Χαφτάρ και τους συμμάχους του Κόλπου – αφήνοντας την ΕΕ κατακερματισμένη, την Άγκυρα ανεξέλεγκτη.
Η Ευρώπη έχει ξαναδεί το κόστος μιας τέτοιας ευπάθειας. Το 2022, η έκρηξη στον Nord Stream – αγωγό που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία – αποκάλυψε την ευπάθεια της Ευρώπης σε υποθαλάσσιες επιθέσεις. Ωστόσο, στην ανατολική Μεσόγειο δεν έχει αναπτυχθεί καμία ειδική δύναμη. Η Άγκυρα εκμεταλλεύεται το κενό.
Και αυτή η πρόκληση δεν είναι μοναδική στη Μεσόγειο. Η Αυστραλία αντιμετωπίζει μια παράλληλη απειλή: πάνω από το 95% της παγκόσμιας συνδεσιμότητάς της εξαρτάται από υποθαλάσσια καλώδια, μια γκρίζα ζώνη όπου τα «ατυχήματα» κρύβουν δολιοφθορά. Κινεζικά πλοία χαρτογράφησαν τις διαδρομές των καλωδίων με το πρόσχημα της επιστήμης – νόμιμη στη μορφή, στρατηγική στην ουσία – το ίδιο μοτίβο εφαρμόζει η Άγκυρα στη Μεσόγειο. Αυτό που η Καμπέρα αποκαλεί «εύθραυστο κέντρο βάρους» κάτω από τον Νότιο Ωκεανό είναι, στη Μεσόγειο, η ίδια η περιοχή που η Τουρκία επιδιώκει να ελέγξει.
Η εμπορική αρτηρία του Ισραήλ διασχίζει αυτήν την αμφισβητούμενη ζώνη και οποιαδήποτε τουρκική αξίωση θα μπορούσε να σημαίνει παρενόχληση των ισραηλινών πλοίων. Η διασύνδεση EuroAsia – που συνδέει το ηλεκτρικό δίκτυο του Ισραήλ μέσω της Κύπρου με την Κρήτη και την Ελλάδα – εξαρτάται από τη σταθερότητα στην περιοχή. Διηπειρωτικά καλώδια όπως το Blue-Raman διασχίζουν επίσης τα ίδια νερά.
Αυτά τα σύνορα, τα οποία έχουν καταρρεύσει νομικά και αψηφούν τη γεωγραφική λογική, δεν είναι απλώς ένας φανταστικός χάρτης. Είναι ένα στρατηγικό μέσο – που στοχεύει στην εξάλειψη της Ελλάδας, στην πίεση της Αιγύπτου, στον αποκλεισμό του Ισραήλ. Μέσω αυτού, η Τουρκία επιδιώκει να ελέγξει τις κρίσιμες υποδομές στις οποίες βασίζονται το Ισραήλ και η ασφάλεια και η οικονομία της περιοχής.
Χωρίς τον έλεγχο της Βόρειας Κύπρου από την Τουρκία – που κατέχεται από το 1974 και έχει μετατραπεί στην προωθημένη βάση του δόγματος «Μαβί Βατάν» (Γαλάζια Πατρίδα) για την εκτεταμένη τουρκική κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο – η ναυτιλιακή συμφωνία με τη Λιβύη θα είχε παραμείνει μια μυθοπλασία. Η Βόρεια Κύπρος δίνει στην Άγκυρα ένα εφαλτήριο για να επεκτείνει μια άμεση γραμμή προς τη Λιβύη, συνδέοντας την φανταστική θαλάσσια γραμμή με τον ευρύτερο σχεδιασμό της Μαβί Βατάν. Για το Ισραήλ, αυτή η κατοχή δεν είναι αφηρημένη: από τις βάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων εκεί, η Τουρκία μπορεί να στοχεύσει γρήγορα ισραηλινές πλατφόρμες φυσικού αερίου, ναυτικά περιουσιακά στοιχεία και επικοινωνίες, ενώ παράλληλα επιτρέπει μυστικές επιχειρήσεις της Χαμάς και του Ιράν – ένα εγχειρίδιο γνώριμο από τον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων της Τεχεράνης. Αυτό είναι το μέτωπο που έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει η επερχόμενη επιχείρηση «Οργή του Ποσειδώνα» – και η λιβυκή επέκταση του Mavi Vatan μπορεί μια μέρα να δοκιμάσει την περιοχή με παρόμοιο τρόπο.
Στην Ερυθρά Θάλασσα, η Άγκυρα λειτουργεί μέσω των Χούθι ως ανεπίσημο ναυτικό, διακόπτοντας τη ναυτιλία του Σουέζ και εκτρέποντας το εμπόριο Ασίας-Ευρώπης σε χερσαίες διαδρομές που ελέγχει η Άγκυρα – αντικατοπτρίζοντας την εξάρτηση του Ιράν από πληρεξούσιους για τη διατάραξη των θαλάσσιων διαδρομών. Αυτή η στρατηγική δεν στοχεύει μόνο στο παγκόσμιο εμπόριο αλλά και στην ίδια την Αίγυπτο: υπονομεύοντας τη Διώρυγα, ο Ερντογάν επιδιώκει να υπονομεύσει το καθεστώς του Αλ-Σίσι, να διαβρώσει την οικονομική ζωτική γραμμή της Αιγύπτου και να ενδυναμώσει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, τους μακροχρόνιους ιδεολογικούς συμμάχους του. Με αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα σκιαγραφεί μια συνεχή λαβή – από τη Μεσόγειο έως το Μπαμπ Αλ-Μαντέμπ – που έχει σχεδιαστεί για να ελέγχει τις εμπορικές διαδρομές και να αναδιαμορφώνει την περιφερειακή στρατηγική.
Η Κρίση του Σουέζ (δεύτερος αραβοϊσραηλινός πόλεμος) του 1956 και ο Πόλεμος των Έξι Ημερών του 1967 ξέσπασαν και οι δύο από το Ισραήλ για να σπάσουν τον ναυτικό αποκλεισμό του Εϊλάτ από την Αίγυπτο. Σήμερα, η Αίγυπτος στέκεται στο πλευρό του Ισραήλ ενάντια σε μια παρόμοια διαρκή θαλάσσια απειλή από την Τουρκία – και θα μπορούσε να είναι εταίρος στην απομάκρυνσή της.
*Ειδικός στη διεθνή πολιτική, τη διαχείριση κρίσεων και τις στρατηγικές επικοινωνίες. Δραστηριοποιείται παγκοσμίως, εστιάζοντας στις σχέσεις ισχύος, τη γεωπολιτική στρατηγική και τη δημόσια διπλωματία, καθώς και στον αντίκτυπό τους στην πολιτική και τη λήψη αποφάσεων.
