by Γράφει: Ο Ταξίαρχος ΠΑ (εα) Χαράλαμπος Παπασπύρος*
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες ραγδαίων αλλαγών στη φύση του σύγχρονου πολέμου. Η εμφάνιση και μαζική χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAS/drones) άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων στο πεδίο της μάχης. Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος, οι επιθέσεις με ιρανικής προέλευσης drones στο Ισραήλ και οι επιχειρήσεις καμικάζι drones των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα ανέδειξαν ένα νέο τοπίο απειλών.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, τα drones απέδειξαν ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μεμονωμένα είτε σε μαζικούς σχηματισμούς για αναγνώριση, παραπλάνηση, πλήγματα ακριβείας ή ακόμα και ως όπλα κορεσμού. Το αποτέλεσμα ήταν σαφές: κράτη, στρατοί και κοινωνίες βρέθηκαν μπροστά στην ανάγκη ανάπτυξης συστημάτων άμεσης ανίχνευσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης τέτοιων επιθέσεων.
Κύριο συμπέρασμα: ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος (Η.Π.) επιστρέφει στο προσκήνιο ως κεντρικός παράγοντας αμυντικής ισχύος.
Μαθήματα από τα πρόσφατα πεδία μάχης
Η εμπειρία των τελευταίων ετών κατέδειξε ότι:
- Τα drones είναι φθηνά και πολλαπλασιάζονται γρηγορότερα από τις παραδοσιακές πλατφόρμες.
- Απειλούν όχι μόνο στρατιωτικούς στόχους αλλά και κρίσιμες υποδομές, θαλάσσιες οδούς και αστικά κέντρα.
- Η επιτυχία ή αποτυχία τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα: χωρίς επικοινωνίες, καθοδήγηση και πλοήγηση, τα drones καθίστανται ουσιαστικά άχρηστα.
- Η ανίχνευση, αναγνώριση και παρεμβολή των εκπομπών τους αποτελεί βασικό «κλειδί» για την έγκαιρη αντιμετώπισή τους.
Με άλλα λόγια, το μέλλον δεν είναι μόνο στα βλήματα ή στα αντιαεροπορικά συστήματα, αλλά κυρίως στην ικανότητα ελέγχου του φάσματος.
Anti-drone: Σημαντικό αλλά όχι αρκετό
Στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί αξιόλογα anti-drone συστήματα από την ΕΑΒ, όπως ο Τηλέμαχος, ο Κένταυρος και ο Υπερίων . Αυτά αποδεικνύουν ότι υπάρχει τεχνογνωσία και δυνατότητα παραγωγής λύσεων που καλύπτουν συγκεκριμένες επιχειρησιακές ανάγκες.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί με σαφήνεια ότι τα anti-drone συστήματα καλύπτουν μόνο ένα μέρος του φάσματος του Ηλεκτρονικού Πολέμου. Η αποστολή τους επικεντρώνεται κυρίως στην ανίχνευση, παρακολούθηση και εξουδετέρωση UAVs. Παρά τη σημασία τους, οι απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει ο Η.Π. είναι πολύ ευρύτερες:
- επικοινωνίες στρατιωτικών δυνάμεων,
- Radar και αισθητήρες,
- δορυφορικά συστήματα πλοήγησης (GPS/GNSS),
- οπλικά συστήματα με ηλεκτρονική καθοδήγηση.
Επομένως, η αντιμετώπιση των drones είναι ένα υποσύνολο του συνόλου των ηλεκτρονικών απειλών. Η χώρα μας, αν επιθυμεί να παραμείνει ασφαλής στο σύγχρονο περιβάλλον, πρέπει να δώσει έμφαση σε μια πιο ολοκληρωμένη στρατηγική Η.Π., όπου τα anti-drone θα είναι ένας κρίκος μιας αλυσίδας και όχι το τελικό μέσο.
Τι είναι ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος και ποια η αξία του
Ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος καλύπτει ένα πλήρες φάσμα δραστηριοτήτων:
- ESM (Electronic Support Measures): Ανίχνευση και συλλογή εκπομπών για έγκαιρη προειδοποίηση.
- ECM (Electronic Countermeasures): Παρεμβολές, παραπλάνηση, εξουδετέρωση εχθρικών εκπομπών.
- EPM (Electronic Protection Measures): Προστασία φίλιων συστημάτων από εχθρικές παρεμβολές.
Η αξία του Η.Π. είναι τεράστια: επιτρέπει να εξουδετερωθεί μια απειλή χωρίς να χρειαστεί φυσική καταστροφή, μειώνει το κόστος και αυξάνει τον χρόνο αντίδρασης.
Η ελληνική πραγματικότητα
Παρά την ύπαρξη επιμέρους συστημάτων, η Ελλάδα φαίνεται να έχει μείνει πίσω σε σχέση με άλλες χώρες στον τομέα της απόκτησης και ανάπτυξης προηγμένων ολοκληρωμένων λύσεων Η.Π. Οι λόγοι είναι πολλοί: περιορισμένοι προϋπολογισμοί, καθυστέρηση σε στρατηγικές αποφάσεις, αλλά και ελλιπής επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό.
Η απειλή, όμως, είναι υπαρκτή και αυξανόμενη. Από τις χερσαίες επιχειρήσεις μέχρι τη ναυτική ασφάλεια και την προστασία του εναέριου χώρου, η απουσία ισχυρών δυνατοτήτων Η.Π. αφήνει κενά που μπορούν να εκμεταλλευτούν αντίπαλοι ή ακόμη και μη κρατικοί δρώντες.
Στρατηγικές προτεραιότητες για την Ελλάδα
Για να καλυφθεί το χάσμα και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες του Η.Π., απαιτούνται τα εξής βήματα:
- Εθνική στρατηγική Η.Π. — Διαμόρφωση συνεκτικής πολιτικής για τον ρόλο και την ανάπτυξη του Η.Π.
- Επένδυση σε modular συστήματα — Χρήση τεχνολογιών SDR (Software Defined Radios) και αρθρωτών πλατφορμών που αναβαθμίζονται εύκολα.
- Συνεχής εκπαίδευση και ασκήσεις — Εκπαίδευση χειριστών και συμμετοχή σε διεθνείς ασκήσεις με συμμάχους.
- Ενίσχυση εγχώριας βιομηχανίας — Συνεργασία πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και ιδιωτικού τομέα για ανάπτυξη αλγορίθμων ανίχνευσης, AI-based ταξινόμησης και resilient communications.
Ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαιότητα. Τα anti-drone συστήματα αποτελούν έναν κρίσιμο κρίκο της αλυσίδας άμυνας, αλλά δεν αρκούν από μόνα τους. Αποτελούν υποσύνολο ενός πολύ ευρύτερου πεδίου που περιλαμβάνει την προστασία επικοινωνιών, radar, ναυτιλίας και κρίσιμων υποδομών.
Για να αντιμετωπίσει την υφιστάμενη και διαμορφούμενη απειλή, η χώρα μας πρέπει να επενδύσει στρατηγικά σε ολοκληρωμένα συστήματα Η.Π., σε ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης και σε συνεργασίες που θα ενισχύσουν την εγχώρια τεχνολογική βάση.
Ο Η.Π. είναι το «όπλο» που μπορεί να κρίνει τον πόλεμο πριν ακόμη αρχίσει.
*Ex. Vice President at Hellenic Aerospace Industry SA
Secretary General Hellenic Aerospace & Defense Industries Group
