by Γράφει: Ο Δημήτρης Απόκης*
Η συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου στο Οβάλ Γραφείο με τον προσωρινό Πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ-Σαράα, τον πρώτο ηγέτη της Συρίας που πατάει το πόδι του στον Λευκό Οίκο από την ανεξαρτησία της χώρας από τη Γαλλία το 1946, αποτελεί μια σεισμική αλλαγή στη διπλωματία της Μέσης Ανατολής.
Ο ενθουσιώδης έπαινος του Τραμπ – «ένας νέος, ελκυστικός τύπος. Σκληρός τύπος. Δυνατό παρελθόν» – θύμισε τη συνάντησή τους τον Μάιο στη Σαουδική Αραβία, σηματοδοτώντας μια πραγματιστική στροφή από δεκαετίες εχθρότητας σε ευκαιριακή συμμαχία.
Οι διμερείς συνομιλίες εστίασαν στην οικονομική αναζωογόνηση και τον επαναπροσδιορισμό ασφαλείας. Ο Τραμπ υποσχέθηκε «να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να κάνουμε τη Συρία επιτυχημένη», πλαισιώνοντας τη χώρα όχι ως παρία αλλά ως «γεωπολιτικό σύμμαχο» έτοιμο για επενδύσεις των ΗΠΑ, ιδιαίτερα στην εξόρυξη φυσικού αερίου και την ανοικοδόμηση.
Συγκεκριμένα κέρδη περιλάμβαναν την επίσημη είσοδο της Συρίας ως 90ού μέλους στον συνασπισμό κατά του ISIS υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, την επανεκκίνηση των λειτουργιών της συριακής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον για βελτιωμένο συντονισμό αντιτρομοκρατίας, και μια κρίσιμη στροφή πολιτικής των ΗΠΑ: παράταση της απαλλαγής από τις κυρώσεις για άλλες 180 ημέρες.
Αυτή η μερική ανακούφιση σταματά τις περισσότερες οικονομικές κυρώσεις – εκτός από δεσμούς με Ρωσία, Ιράν ή κακοποιούς της εποχής Άσαντ όπως διακινητές Captagon – ανοίγοντας τον δρόμο για αμερικανικές εταιρείες να εμπλακούν σε συριακά έργα ανάπτυξης.
Ο αλ-Σαράα, του οποίου οι κυρώσεις του ΟΗΕ αρθήκαν μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, πίεσε για πλήρη κατάργηση από το Κογκρέσο, με Αμερικανούς απεσταλμένους να κάνουν λόμπι σε γερουσιαστές όπως ο Λίντσεϊ Γκράχαμ για περιοδικές αξιολογήσεις κάθε έξι μήνες. Το υπουργείο Εξωτερικών της Συρίας χαιρέτισε τον διάλογο ως «φιλικό και εποικοδομητικό», υπογραμμίζοντας αμοιβαίες δεσμεύσεις για μια «ενιαία, σταθερή και ειρηνική» Δαμασκό.
Ωστόσο, η πραγματική καινοτομία της συνάντησης βρισκόταν στο τριμερές της επίλογο: μια σύσκεψη μεταξύ του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, του Σύρου Υπουργού Εξωτερικών Ασάαντ αλ-Σιμπάνι και του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.
Βασισμένη στο προηγούμενο της Αττάλειας τον Μάιο, αυτή η συνεδρία ανέλυσε την ανακούφιση από κυρώσεις, εστίες στα σύνορα και το εύθραυστο μωσαϊκό της Συρίας. Θέματα κάλυψαν τα νότια σύνορα της Συρίας με το Ισραήλ, τα βόρεια με την Τουρκία, αναταραχές στην επαρχία Σουέιντα και τις Κουρδικές Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) στη βορειοανατολική – όπου η ενσωμάτωσή τους στον εθνικό στρατό σύμφωνα με μια καθυστερημένη συμφωνία Μαρτίου αναδείχθηκε ως κλειδί για την ενότητα.
Ο Φιντάν, ως περιφερειακός μεσολαβητής, προέτρεψε το Κογκρέσο των ΗΠΑ για κατάργηση των κυρώσεων και προειδοποίησε για υπαρξιακές απειλές στην κυριαρχία της Συρίας εάν οι εθνικές εντάσεις δεν ελεγχθούν.
Η παρουσία του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών στέλνει ένα πολυδιάστατο μήνυμα, ενδεικτικό της ρεαλπολιτίκ «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ με πολυμερή ελιγμούς. Πρώτον, αναδεικνύει την υπερμεγέθη επιρροή της Άγκυρας στη μετα-Άσαντ Συρία, όπου αντάρτες υποστηριζόμενοι από την Τουρκία ήταν καθοριστικοί στην πτώση του Άσαντ και παραμένουν κρίσιμοι για τη σταθεροποίηση του βορρά κατά υπολειμμάτων του ISIS και ιρανικών αντιπροσώπων.
Συμπεριλαμβάνοντας τον Φιντάν, ο Τραμπ σιωπηρά εγκρίνει την Τουρκία ως αντίβαρο στη ρωσική και ιρανική επιρροή, αποδυναμώνοντας την επιρροή της ναυτικής βάσης της Μόσχας στην Ταρτούς και τα δίκτυα πολιτοφυλακών της Τεχεράνης – κάτι που ευθυγραμμίζεται με στόχους των ΗΠΑ να ανακτήσουν συριακά κοιτάσματα αερίου και να αναδρομολογήσουν ενεργειακές ροές μακριά από τη Μόσχα.
Αυτή η τριμερής μορφή απηχεί την ηθική διαπραγμάτευσης του Τραμπ: λιγότερη μονομερής διπλωματία, περισσότεροι συναλλακτικοί συνασπισμοί που μεταβιβάζουν κόστη σταθεροποίησης σε συμμάχους όπως ο Ερντογάν, του οποίου τα εγχώρια δεινά απαιτούν εξωτερικές νίκες. Μια στρατηγική που, δυστυχώς, επενδύει σε μη αξιόπιστους παίκτες.
Επιπλέον, ο ρόλος του Φιντάν υπογραμμίζει μια ευρύτερη στρατηγική των ΗΠΑ για περιφερειακή ισορροπία. Στη λογική της κυβέρνησης Τραμπ, η συμμετοχή της Τουρκίας κατευνάζει κουρδικούς φόβους προωθώντας την ενσωμάτωση SDF, αποτρέπει ισραηλινο-συριακές κλιμακώσεις μέσω διαβεβαιώσεων συνόρων και καλλιεργεί οικονομικούς διαδρόμους που συνδέουν τον Κόλπο με την Ευρώπη μέσω μιας ειρηνευμένης Συρίας.
Παρόλα αυτά η βιασύνη της κυβέρνησης Τραμπ, να αγκαλιάσει τον αλ-Σαράα – έναν τζιχαντιστή – ξεπλένοντας τις θηριωδίες του στο παρελθόν, προτεραιοποιώντας «νίκες» όπως συμφωνίες αντιτρομοκρατίας, ενέχει σοβαρούς κινδύνους.
Ο Αμερικανός Πρέσβης στον ΟΗΕ Μάικ Ουόλτζ το παρουσίασε, ως «αλλαγή στην οποία μπορούμε να πιστέψουμε», νεύμα στις άρσεις κυρώσεων που σηματοδοτούν την αποκατάσταση της Δαμασκού.
Συνοψίζοντας, αυτή η συνάντηση στον Λευκό Οίκο προαναγγέλλει μια απόψυξη μετά τον Άσαντ, με την τουρκική συμπερίληψη ως διπλωματικό σύνδεσμο να προσπαθεί να δέσει διχασμένους ενδιαφερόμενους. Προμηνύει μια Συρία λιγότερο υποχείριο αντιπάλων, περισσότερο μπλεγμένη με δυτικό κεφάλαιο – δυνητικά σταθεροποιώντας το Λεβάντε αλλά κινδυνεύοντας με ανανεωμένες συγκρούσεις αντιπροσώπων εάν οι μεταρρυθμίσεις σκοντάψουν.
Καθώς ο Τραμπ στοχεύει σε συμφωνίες που ορίζουν κληρονομιά, η επίσκεψη αλ-Σαράα μας υπενθυμίζει: στη γεωπολιτική, ο τρομοκράτης του χθες μπορεί να είναι ο εταίρος του αύριο, αν η τιμή είναι σωστή.
*Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
