by Γράφει: Ο Ταξίαρχος ΠΑ (εα) Χαράλαμπος Παπασπύρος*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται μπροστά σε μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κλιμακούμενη στρατιωτικοποίηση της Ρωσίας και η γενικότερη αβεβαιότητα στο διεθνές περιβάλλον, έχουν επιβάλλει την ανάγκη μιας συλλογικής, ισχυρής και άμεσης απάντησης από τα κράτη-μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στη δημιουργία του μηχανισμού SAFE (Security Action for Europe) , ενός εργαλείου που επιτρέπει τον δανεισμό εθνικών αμυντικών επενδύσεων συνολικού ύψους έως 150 δισ. ευρώ.
Το SAFE θα παρέχει χαμηλότοκα μακροπρόθεσμα δάνεια για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη να προμηθεύονται τον αμυντικό εξοπλισμό που απαιτείται επειγόντως. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δεκαετή περίοδο χάριτος για την αποπληρωμή του δανείου, ανταγωνιστικά επιτόκια και επιλογές για διμερείς συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη διεύρυνση της επιλεξιμότητας.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2025 η Κομισιόν κοινοποίησε τα πρώτα ποσά που αντιστοιχούν στα κράτη-μέλη που εκδήλωσαν ενδιαφέρον. Για την Ελλάδα, το ποσό ανέρχεται σε 787,6 εκατομμύρια ευρώ, μια ενίσχυση που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση της αμυντικής θωράκισης της χώρας και στην περαιτέρω ενσωμάτωσή της σε κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες οπλικών συστημάτων.
Το Πλαίσιο Δημιουργίας του SAFE
Η γέννηση του SAFE δεν ήταν τυχαία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ήδη αναγνωρίσει, με τη Λευκή Βίβλο για την Αμυντική Ετοιμότητα 2030 (Μάρτιος 2025), ότι οι ισορροπίες που επικράτησαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έχουν καταρρεύσει. Η Ρωσία, μεταβαίνοντας σε πολεμική οικονομία και συνεχίζοντας την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας, καθιστά πλέον την Ευρώπη πιο ευάλωτη.
Η λογική πίσω από τον SAFE είναι διπλή:
- Άμεση ενίσχυση της άμυνας μέσω κοινών ευρωπαϊκών προμηθειών, ώστε να αυξηθεί η παραγωγική ικανότητα της αμυντικής βιομηχανίας.
- Οικονομική αλληλεγγύη προς τα κράτη που δυσκολεύονται να αντέξουν το κόστος των μαζικών αμυντικών επενδύσεων χωρίς να διαταραχθεί η δημοσιονομική τους σταθερότητα
Το SAFE προβλέπει δάνεια, όχι επιδοτήσεις, αλλά με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, και δίνει έμφαση στη διαφάνεια, στην αλληλεγγύη και στην ισορροπημένη κατανομή μεταξύ των κρατών-μελών.
Η Κατανομή των Ποσών
Η συνολική «πίτα» των 150 δισ. ευρώ μοιράστηκε σε 19 κράτη-μέλη που υπέβαλαν ενδιαφέρον. Οι μεγαλύτερες οικονομίες – όπως η Πολωνία (43,7 δισ.), η Ιταλία (14,9 δισ.), η Γαλλία (16,2 δισ.) και η Ρουμανία (16,6 δισ.) – απορρόφησαν τα μεγαλύτερα μερίδια. Ωστόσο, και μικρότερες χώρες, με ιδιαίτερες γεωπολιτικές ευαισθησίες, έλαβαν σημαντικά ποσά.
Η Ελλάδα εντάσσεται στην κατηγορία χωρών που, αν και έλαβαν μικρότερο μερίδιο σε απόλυτους αριθμούς, εξασφαλίζουν μια καθοριστική ενίσχυση σε σχέση με τις εθνικές τους δυνατότητες. Το ποσό των 787,6 εκατομμυρίων ευρώ μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός για στοχευμένες αμυντικές επενδύσεις, ειδικά αν αξιοποιηθεί σε συνεργασία με άλλες χώρες της περιοχής μέσω κοινών προμηθειών.
Η Ελληνική Διάσταση
Η Ελλάδα, ως χώρα της πρώτης γραμμής στην Ανατολική Μεσόγειο και με μια σειρά από υφιστάμενες γεωπολιτικές προκλήσεις, έχει ιδιαίτερη ανάγκη για σύγχρονα μέσα αποτροπής. Η χρηματοδότηση του SAFE δίνει τη δυνατότητα:
- Ενίσχυσης υφιστάμενων εξοπλιστικών προγραμμάτων, π.χ. αεροπορίας και ναυτικού
- Συμμετοχής σε ευρωπαϊκά σχήματα συμπαραγωγής που μειώνουν το κόστος και αυξάνουν την επιχειρησιακή διαλειτουργικότητα.
- Επένδυσης σε νέες τεχνολογίες όπως συστήματα drones, κυβερνοάμυνα και αντιαεροπορικές δυνατότητες.
Η αξιοποίηση των πόρων του SAFE μπορεί επίσης να συμβάλει στην ελληνική αμυντική βιομηχανία, προσφέροντας συμμετοχή σε ευρωπαϊκές αλυσίδες παραγωγής και έρευνας. Με τον τρόπο αυτόν, η Ελλάδα δεν θα είναι απλά καταναλωτής αμυντικού υλικού, αλλά και παραγωγός, με δυνατότητα εξαγωγών.
Ο Ρόλος της Ουκρανίας και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική
Παρόλο που ο SAFE χρηματοδοτεί μόνο κράτη-μέλη της ΕΕ, το σχέδιο έχει άμεση επίδραση στην Ουκρανία. Μέσω των κοινών προμηθειών, η Ουκρανία μπορεί να συμμετέχει ισότιμα ως προμηθευτής ή αποδέκτης εξοπλισμού. Έτσι, τα ευρωπαϊκά δάνεια σε κράτη-μέλη λειτουργούν ως έμμεση ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Ουκρανίας.
Η στρατηγική αυτή ενισχύει την ενότητα της ΕΕ και ταυτόχρονα δημιουργεί έναν ενιαίο χώρο αμυντικής βιομηχανίας, στον οποίο συμμετέχει ενεργά και η Ελλάδα.
Προκλήσεις και Προοπτικές
Παρά τα θετικά, υπάρχουν και προκλήσεις:
- Τα ποσά αφορούν δάνεια, άρα δημιουργούν πρόσθετες υποχρεώσεις για τα δημόσια οικονομικά.
- Η επιτυχία εξαρτάται από την ικανότητα της Ελλάδας να καταρτίσει πειστικό επενδυτικό σχέδιο άμυνας έως το τέλος Νοεμβρίου 2025, όπως απαιτεί η ΕΕ.
- Η διασφάλιση ότι τα χρήματα θα κατευθυνθούν σε πραγματικά αποδοτικές και αναγκαίες επενδύσεις.
Ωστόσο, η συμμετοχή στον SAFE προσφέρει και μια μοναδική ευκαιρία: να τοποθετηθεί η Ελλάδα στον πυρήνα της ευρωπαϊκής αμυντικής ολοκλήρωσης, εξασφαλίζοντας ισχυρότερη αποτροπή και αυξημένο κύρος.
Η έγκριση του ποσού των 787,6 εκατ. ευρώ για την Ελλάδα στο πλαίσιο του SAFE αποτελεί ένα βήμα για την ενίσχυση της εθνικής άμυνας και τη σύγκλιση με τις ευρωπαϊκές στρατηγικές προτεραιότητες. Ο νέος μηχανισμός δεν είναι απλώς ένα εργαλείο χρηματοδότησης· είναι μια απόδειξη ότι η Ευρώπη συνειδητοποιεί την ανάγκη συλλογικής άμυνας και είναι διατεθειμένη να επενδύσει σε αυτήν.
Για την Ελλάδα, η πρόκληση είναι σαφής: να αξιοποιήσει τα κονδύλια με τρόπο στρατηγικό, ενισχύοντας ταυτόχρονα τις Ένοπλες Δυνάμεις και την εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Μια τέτοια πορεία μπορεί να προσδώσει στη χώρα όχι μόνο μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά και νέο ρόλο στον ευρωπαϊκό και διεθνή αμυντικό χάρτη.
*Ex. Vice President at Hellenic Aerospace Industry SA
Secretary General Hellenic Aerospace & Defense Industries Group
